Anonim Şirketlerde Sermaye Artırılması

16 Eylül 2013 by Volkan Kara

Bedelli Bedelsiz Sermaye Artırımı

Bu yazıda anonim şirketlerin sermaye artırımını Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde incelemeye çalışacağım.

Muhasebeciler çok iyi bilirler sermaye sadece nakit artırılmaz, bazen ortaklara bedelsiz paylar verilerek de sermaye artırılabilir.

Anonim şirket bilançolarının öz kaynakları altında sermaye yedekleri ve kâr yedekleri bulunmakta.

Bunların neler olduğunu görmek isterseniz biraz aşağıdaki “öz kaynaklar” isimli resmi inceleyin.

İşte bu sermaye yedeklerinden veya kâr yedeklerinden sermayeye ilave edilen tutarlar için anonim şirket ortaklarına bedelsiz pay verilmesi mümkündür.

Bunun yanında 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa giren şarta bağlı sermaye artırımı sistemi ile de sermaye artırımında bulunmak mümkün.

Şimdi nakit, iç kaynaklardan ve şarta bağlı sermaye artırımını kısa öz bilgilerle incelemeye çalışalım.

Anonim Şirketlerin Sermayesi Kaç Şekilde Artırılır?

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 456-472 nci maddeleri arası anonim şirketlerde sermaye artırımının nasıl olacağını göstermekte.

Sermaye artırımı üç şekilde yapılabilmekte;

1. Sermayenin taahhüt edilmesi yoluyla artırımı,

2. İç kaynakların sermayeye dönüştürülmesi yoluyla artırım,

3. Sermayenin şarta bağlı olarak artırımı.

Yukarıda verdiğim sermaye artırım şekillerinin nasıl olacağını incelemeden önce, genel olarak sermaye artırmı hakkında dikkat edilmesi gereken bazı noktalara bakalım.

Sermaye Artırmada Önemli Noktalar

Önce şu husus çok önemli, ödenmemiş sermaye varsa sermaye artırımının yapılması için bunun ödenmiş olması gerekiyor. Bunun istisnası iç kaynaklardan yapılan sermaye artırımı. Yani iç kaynaklardan sermaye artırımı yapılıyorsa önceki sermayenin ödenip ödenmediğine bakılmayacak.

İkinci husus ise eğer ödenmemiş sermaye nispeten ihmal edilebilir seviyede ise bu ödenmemiş tutar sermaye artırımını engellemez.

Türk Ticaret Kanunu 456 ncı maddenin 1 nci fıkrası son cümlesi buraya aynen alıyorum ;

“….Sermayeye oranla önemli sayılmayan tutarların ödenmemiş olması sermaye artırımını engellemez.”

Anonim şirketler biliyorsunuz esas sermaye sistemine ve kayıtlı sermaye sistemine tabidir.

Kayıtlı sermaye sisteminin şirketlere sermaye artırımında önemli kolaylık getirdiğini biliyoruz.

Kayıtlı sermaye sisteminde anonim şirket genel kurulu, yönetim kuruluna belirlenen tavanı aşmamak üzere sermaye artırımı serbestliği vermekte. Yani yönetim kurulu genel kurulun belirlediği tavana kadar sermayeyi artırabilmekte.

Oysa esas sermaye sisteminde, her sermaye artırımında şirket genel kurulu yapılarak ortaklar karar vermekte.

Kayıtlı sermaye sistemini, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu yürürlüğe girmeden önce sadece Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi olan şirketler isterlerse kullanabilmekteydi.

Şimdi 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu 332 nci maddesi ile halka açık olmayan (kapalı) anonim şirketlerin de kayıtlı sermaye sistemini uygulama imkânı gelmiştir.

Bu açıklamadan sonra şunu söyleyebiliriz esas sermaye sisteminde sermaye artırımına genel kurul, kayıtlı sermaye sisteminde ise yönetim kurulu (belirlenen tavana kadar) karar verir.

Bir başka husus sermaye artırımının, genel kurul ya da yönetim kurulu kararı tarihinden itibaren üç ay içinde tescil edilmesi gerekiyor.

Önemli bir nokta “yönetim kurulunun beyanı”, Türk Ticaret Kanunu 457 nci maddeye göre anonim şirket yönetim kurulunun sermaye artırımının türüne göre bir beyan imzalaması gerekmekte.

Beyanda neler olacağına gelince, 457 nci maddenin 2 nci fıkrası bunları sayıyor, fıkra şöyle ;

Şimdi sermaye artırım şekillerine geçelim…

Sermayenin Taahhüt Edilerek Artırımı

Sermaye artırımı esas sermaye sistemi içinde yapılıyorsa iki şekilde taahhüt edilebilir.

Artırılan sermayeyi temsil eden payların tamamı ;

- Değiştirilen esas sözleşmede taahhüt edilir,

ya da

- İştirak taahhütmelerinde taahhüt edilir.

Sermaye artırımı sırasında her pay sahibinin, yeni çıkan payları, mevcut paylarının sermayeye oranına göre alma hakkı vardır. Yani her pay sahibinin rüçhan hakkı vardır.

Ancak rüçhan hakkını genel kurul kararı ile haklı sebeplerle, sermayenin en az yüzde altmışının olumlu oyu ile sınırlandırılabilmek veya kaldırılabilmek mümkündür.

Rüçhan hakkını sınırlama veya kaldırma kayıtlı sermaye sisteminde ise yönetim kurulu kararı ile (nisaba ilişkin şart dışında) uygulanabilir.

Ancak yönetim kurulunun pay sahiplerinin yeni pay hakkını sınırlandırabilmesi için şirket esas sözleşmesinde yetki verilmiş olması gerekir.

Yönetim kurulu rüçhan hakkının sınırlandırılmasının veya kaldırılmasının gerekçelerini bir rapora bağlar ve bu rapor tescil ve ilan edilir.

Anonim şirket yönetim kurulu rüçhan hakkı kullanımının esaslarını belirleyen bir karar alır, bu kararda pay sahiplerine en az onbeş gün süre verilir.

Rüçhan hakkı kullanımı ve sınırlandırılması ile ilgili Türk Ticaret Kanunu 461 nci maddeye bakılabilir.

İştirak taahhüdü, 461 nci madde (rüçhan hakkı) çerçevesinde kayıtsız, şartsız ve yazılı olmak zorundadır.

İştirak taahhütnamesinde şu hususlar yer alır ;

- Taahhütnamenin verildiği sermaye artırımı,

- Bu sermaye artırımı çerçevesinde taahhüt edilen edilen payların sayıları, itibari değerleri, cinsleri, grupları,

- Peşin ödenen tutar,

- Taahhüde bağlı olunan süre,

- Varsa çıkarma primi,

- Taahhüt eden pay sahibinin imzası.

Taahhüt yoluyla sermaye artırımında aynî sermaye konuluyorsa, Türk Ticaret Kanunu’nun ayni sermaye konulabilecek malvarlığı unsurlarını gösteren 342 nci maddesi ile bu aynî sermayeye değer biçmeyi içeren 342 nci maddesi kıyas yoluyla uygulanır.

Pay bedellerinin ödenmesine gelince, nakden taahhüt edilen sermaye payının en az yüzde yirmibeşi tescilden önce, kalanı ise tescili izleyen yirmidört ay içinde ödenmesi gerekiyor. Yine ödemelerin bankaya (şirket adına açılacak bir hesaba) yapılması gerekmekte.

Pay bedellerinin ödenmesi konusunda Türk Ticaret Kanunu’nun nakdî sermaye ile ilgili 344 ncü maddesi ile ödeme yeri konusundaki 345 nci maddesi kıyas yolu ile uygulanır.

Yine halka arz edilecek paylar konusunda Türk Ticaret Kanunu 346 ncı maddesi, ihraç edilen payların primli ihracı konusunda ise Türk Ticaret Kanunu 347 nci maddesi kıyas yolu ile uygulanır.

347 nci maddeye göre payların itibari değerinin üzerinde bir değerle (primli) çıkarılması için genel kurul kararı veya esas sözleşmede bu hususta hüküm olması gerekir.

Halka açık olmayan bir anonim şirkette sermaye artırımı kayıtlı sermaye sistemi içinde de yapılabilir.

Bunun için şirket esas sözleşmesinde;

Kayıtlı sermaye tavanı belirlenmesi ve bu tavana kadar sermaye artırma yetkisi yönetim kuruluna verilmiş olması gerekir. Bu yetki en çok beş yıl için tanınabilir.

Kayıtlı sermaye sisteminde sermaye artırımında yönetim kurulunun yapacağı ilan içeriği konusunda Türk Ticaret Kanunu 460 ncı maddesinin 2 nci fıkrasına bakılabilir.

İç Kaynaklardan Sermaye Artırımı Yapılması

İç kaynaklardan sermaye artırımını Türk Ticaret Kanunu 462 nci maddesinde görüyoruz.

462 ncı maddede;

- Esas sözleşme veya genel kurul kararı ile ayrılan belirli amaca özgülenmemiş yedek akçeler,

- Kanuni yedek akçelerin serbestçe kullanılabilen kısımları,

- Mevzuatın bilançoya konulmasına ve sermayeye eklenmesine izin verdiği fonlar,

sermayeye dönüştürülebilecek iç kaynaklar olarak geçmekte.

Fonlara sermaye düzeltmesi olumlu farklarını, maddi duran varlık yeniden değerleme artışlarını örnek verebiliriz.

Sermaye artırımının iç kaynaklardan karşılanan kısmının şirkette gerçekten varolduğu, onaylı yıllık bilanço ve yönetim kurulu tarafından verilen yazılı bir beyanla doğrulanması gerekiyor.

Bilanço tarihi üzerinden altı aydan fazla zaman geçmesi halinde yeni bir bilanço çıkarılarak yönetim kurulu tarafından onaylanmalıdır.

Önemli bir husus, şayet bilançoda sermayeye eklenmesine mevzuatın izin verdiği fonların bulunması halinde, bu fonları sermayeye ilave ettikten sonra sermaye taahhüt edilerek nakdî sermaye artırılabilir.

Fonların sermayeye dönüştürülmesi ile ayni zamanda ve ayni oranda sermayenin taahhüt edilerek artırılması yapılabilir.

İç kaynakların sermayeye dönüştürülmesinde, artırım ile ilgili genel kurul veya yönetim kurulu kararının ve esas sözleşmenin ilgili maddelerinin değiştirilmiş şeklinin tescil edilmesinden sonra o anda mevcut pay sahipleri paylarının sermayeye oranına göre bedelsiz payları iktisap etmiş olurlar.

Sermayenin Şarta Bağlı Artırımı

Sermayenin şarta bağlı artırımı için Türk Ticaret Kanunu 463 – 472 nci maddelerine bakmalıyız.

Türk Ticaret Kanunu 463/1 nci maddesine göre;

Şirket genel kurulu ;

- Yeni çıkarılan tahviller veya benzeri borçlanma araçları nedeniyle, şirketten veya topluluk şirketlerinden alacaklı olanlara veya çalışanlara,

- Esas sözleşmede değiştirme veya alım haklarını kullanarak yeni payları edinmek hakkı sağlayarak,

sermayenin şarta bağlı artırılmasına karar verebilir.

Şarta bağlı artırılan sermayenin toplam itibari değeri sermayenin yarısını geçemez ve yapılan ödeme, en az nominal değere eşit olmalıdır. (Türk Ticaret Kanunu Madde:464)

Türk Ticaret Kanunu 465 nci maddesi şarta bağlı sermaye artırımında esas sözleşmede olacak dayanak hakkında, bu maddenin 1 nci fıkrası esas sözleşmede şarta bağlı sermaye artırımı için hangi bilgilerin olması gerektiğini gösteriyor.

Kısa olarak şarta bağlı sermaye artırımı ile ilgili diğer maddelere başlıklar bazında değinmek istiyorum. Detaylı bilgi için ilgili maddelere bakılabilir.

Türk Ticaret Kanunu 466 ncı madde, şarta bağlı sermaye artırımında mevcut pay sahiplerinin korunması ile ilgili.

Türk Ticaret Kanunu 467 ncı madde, şarta bağlı sermaye artırımında değiştirme veya alım hakkına sahip kişilerin korunması ile ilgili.

Türk Ticaret Kanunu 468 – 471 nci maddeleri şarta bağlı sermaye artırımında sermaye artırımının gerçekleştirilmesi ile ilgili.

Bunlar ;

A. Hakların kullanılması, sermaye taahhüdü,

B. Esas sözleşmenin uygun duruma getirilmesi,

C. Ticaret siciline tescil işlemi.

Türk Ticaret Kanunu 472 nci madde ise “Esas sözleşmeden çıkarma” ile ilgili.

472 nci madde şöyle ;

Değiştirme ve alım haklarının sona ermesi ile şarta bağlı sermaye artırımı gerçekleşmiş olacağından bu artırımın dayanağı olan esas sözleşme maddesi de konusuz kalacaktır.

Evet, bu yazı ile anonim şirketlerde sermaye artırımını nakit, iç kaynaklardan bedelsiz ve şarta bağlı olarak borçlanma araçları nedeniyle alacaklılara veya şirket çalışanlarına yapılan sermaye artırımını incelemeye çalıştım, umarım muhasebeci arkadaşlarım için faydalı olmuştur.

Yorumlarınız olursa aşağıdaki yorum bölümünden göndermenizi rica ediyorum.

VOLKAN KARA

S. M. Mali Müşavir