Ar-Ge Giderleri ve TDHP

Tek Düzen Hesap Planı (TDHP)’nda ;

–          263 Araştırma ve Geliştirme Giderleri,

–          630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri,

–          750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri (7/A seçeneğine göre)

hesaplarında izlenen Ar-Ge giderleri üretim yapan işletmelerde önemli tutarlara ulaşabilmektedir.

Üretim işletmeleri, yüksek rekabet ortamında faaliyetlerini devam ettirmek ve kârlılığını artırmak, korumak zorundadır. Bunun içinde ürünlerini geliştirmek, maliyetlerini düşürmek, bulundukları piyasada tüketiciye cazip gelecek yeni ürünler sunmak durumundadır.

Bu çerçevede Ar-Ge faaliyetleri  (dolayısıyla araştırma ve geliştirme giderleri) üretim işletmelerinde çok önemli bir konumda bulunmaktadır.

Şunu söylemekte doğru bir yaklaşım olacaktır ; ülkelerin gelişme düzeyinin ölçümünde Ar-Ge faaliyetleri için ayrılan kaynakların büyüklüğü bir kriter olmaktadır.

İşletmelerin cirolarının belirli bir oranındaki kaynağın Ar-Ge faaliyetlerine ayırma hedef ve uygulamaları önemli bir performans göstergesi olmaktadır.

Ayrıca yasalarla işletmelere Ar-Ge teşvik ve desteğinin sağlanması  Ar-Ge faaliyetlerinin gelişmesinde önemli bir katkı olmaktadır.

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununda Ar-Ge indirimi, 4691 sayılı Teknoloji  Geliştirme Bölgeleri Kanunu ve 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunda teşvik ve destek düzenlemeleri yer almaktadır.

Bu yazıda Ar-Ge teşviklerini incelemeyeceğiz, çünkü ayrı bir yazı konusunu oluşturmaktadır.

Ar-Ge faaliyetlerinin işletmeler için önemini bu şekilde vurguladıktan sonra TDHP’ndaki hesapların açıklamalarına bakacak olursak, Ar-Ge harcamaları 7/A seçeneğine göre “750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabı”na gerçekleştiğinde borç kaydedilmekte ve yansıtma hesabı ile sonuç hesabına ve/veya bilanço hesabına aktarılmaktadır.

Bu çerçevede ;

–          750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri  hesabında , üretim maliyetlerini düşürmek, satışları artırmak ve yeni üretim biçim ve teknolojilerini işletmede uygulamak, işletmede kullanılan üretim biçim ve teknolojilerini geliştirmek, üretimde kullanılan teçhizatın yenilerinin ve mevcutlarının geliştirilmesine ilişkin araştırmalar yapmak, satış ve pazarlama faaliyetlerini geliştirmek için yapılan harcamalar izlenir.

Ayrıca aktifleştirilmiş Ar-Ge giderlerinin itfa payları da bu hesapta izlenir.

–          630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri hesabında,  üretim maliyetinin düşürülmesi, satışların artırılması ve yeni üretim biçim ve teknolojilerinin işletmede uygulanması için yapılan giderlerden aktifleştirilmeyenler ile aktifleştirilmiş Ar-Ge giderlerinin itfa payları izlenir.

–          263 Araştırma ve Geliştirme Giderleri hesabında, yeni ürün ve teknolojilerin oluşturulması , mevcutların geliştirilmesi  ve benzeri amaçlarla yapılan her türlü harcamaların aktifleştirilen tutarları izlenir.

Maliyet değerleri ile bu hesaba alınan Ar-Ge giderleri, beş yıl içinde eşit taksitlerle itfa edilir.

“750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri” hesabına borç kaydedilen Ar-Ge giderleri , “751 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı” kullanılarak, gider ise “630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri” hesabına, aktifleştirilecek ise “263 Araştırma ve Geliştirme Giderleri” hesabına borç kaydedilir.

Dönem sonlarında da 751 no.lu hesap 750 no.lu hesap ile kapatılır.

Ar-Ge faaliyetlerinden doğan harcamaların neler olacağına gelince, 1 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği “10.2.5 Ar-Ge harcamaları” başlıklı bölümüne göre şöyle sıralamak mümkün ;

–          İlk madde ve malzeme giderleri,

–          Personel giderleri,

–          Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler,

–          Genel giderler,

–          Vergi, resim ve harçlar,

–          Amortisman ve tükenme payları,

–          Finansman giderleri.

Ar-Ge Giderleri ve TMS 38

 

Araştırma ve geliştirme giderleri, Türkiye Muhasebe Standartlarında, “TMS 38 Maddi Olmayan Duran Varlıklar” standardında yer almaktadır.

Standardın 5. paragrafında, bu standardın uygulanacağı harcamalar içinde araştırma ve geliştirme faaliyetleri için yapılan harcamalar da gösterilmektedir.

Tanımlar başlıklı 8.paragrafta geliştirme ve araştırma tanımları ayrı ayrı tarif edilmektedir.

Geliştirmenin tanımı şöyle yapılmakta ; “Ticari üretim ya da kullanıma başlamadan önce, yeni veya önemli ölçüde geliştirilmiş malzeme, aygıt, ürün, süreç, sistem ya da hizmetlerin üretim planı veya tasarımında araştırma sonuçları ya da diğer bilgilerin uygulanmasıdır.”

Araştırmanın tanımı ise şöyle : “Yeni bir bilimsel ya da teknik bir bilgi ve anlayış kazanma amacıyla üstlenilen özgün ve planlı incelemedir.”

Standardın 54, 55 ve 56. Paragraflarında araştırma safhası ile ilgili açıklamalar bulunmaktadır.

54. paragrafda , araştırma faaliyeti için yapılan harcamaların aktifleştirilmeyeceği , gerçekleştiğinde gider olarak muhasebe kaydı yapılacağı belirtilmektedir.

55. paragrafta bunun nedeni olarak işletmenin araştırma safhasında, gelecekte ekonomik yarar sağlayacak bir maddi olmayan duran varlığın mevcudiyetini gösteremeyeceği  vurgulanmaktadır.

56. paragraftada araştırma faaliyetleri ile ilgili örnekler verilmektedir.

Bunlar ;

–          Yeni bilgi elde etmek için yapılan faaliyetler,

–          Araştırma bulguları ve diğer bilgilerin uygulanması ile ilgili değerlendirme ve nihai seçim için yapılan araştırmalar,

–           Malzeme, aygıt, ürün, süreç, sistem veya hizmetlere yönelik alternatif araştırmaları,

–          Yeni veya geliştirilmiş malzeme, aygıt, ürün, süreç, sistem veya hizmetler için olası alternatifler oluşturulması, tasarlanması, değerlendirilmesi ve nihai seçimi.

Geliştirme Giderlerinin Aktifleştirilmesi

57. paragrafta bazı şartların gerçekleşmesi halinde, işletmede yürütülen bir projenin geliştirme safhasından doğan maddi olmayan duran varlığın muhasebeleştirileceği  belirtilmektedir.

Bu şartlar ;

a. Varlığın kullanım veya satış maksadıyla hazır olabilmesi için tamamlanmasının teknik açıdan mümkün olması.

b. İşletmenin bu varlığı tamamlama, kullanma veya satmaya niyetinin bulunması.

c.  Kullanma veya satma olanağının bulunması.

d.  Varlığın ekonomik faydayı nasıl sağlayacağının belirli olması. Varlığın ürününün veya kendisinin bir piyasasının olması, ya da işletmede kullanılacak olması halinde buna elverişli olması.

e.  Geliştirmeyi tamamlamak, varlığı kullanmak veya satmak için yeterli teknik, mali ve diğer kaynakların mevcut olması.

f.  Geliştirme sürecinde varlıkla ilgili yapılan harcamaların kesin bir biçimde belirlenebiliyor olması.

Geliştirme faaliyetleriyle ilgili örnekler standardın 59. Paragrafında sıralanmaktadır.

1. Üretim ve kullanım öncesi prototip ve modellerin tasarımı, yapımı ve test edilmesi,
2. Yeni teknoloji içeren alet, model ve kalıpların tasarımı,
3. Ticari üretim açısından ekonomik olmayan ölçekteki pilot tesisin tasarlanması, inşası ve çalıştırılması,
4. Yeni veya geliştirilmiş malzeme, aygıt, ürün, süreç, sistem veya hizmetler için karar verilen bir alternatifin tasarımı, inşası ve denenmesi.

Böylece Ar-Ge faaliyetleri neticesinde oluşan Ar-Ge giderlerini Tek Düzen Hesap Planı ve TMS 38 açısından incelemiş olduk.

VOLKAN KARA

S. M. Mali Müşavir