Malzeme Maliyetinin Hesaplanması -2

16 Temmuz 2011 by muhasebeci

Malzeme Maliyetinin Hesaplama Yöntemleri

Bu konuyla ilgili yazımın birinci bölümünde alış maliyetleri ve işletmelerde stok maliyetlerinin takip usullerinden bahsetmiştim. Birinci bölümü okumak için lütfen burayı tıklayın.

Şimdi üretim için kullanılan malzemenin maliyetinin hesaplanması yöntemlerinden ve Vergi Usul Kanunu’ndaki stokların değerlemesi konusundan bahsedeceğim.

Malzeme maliyetinin hesaplanmasında kullanılan yöntemler ;

Fiili Parti Maliyeti Yöntemi

İşletmedeki malzemelerin gerçek parti maliyetleri bilinebiliyorsa, üretime de o maliyetlerle verilmesi, malzeme maliyetinin o partinin maliyetinden oluşması gerekir.

Yani üretimde kullanılan malzeme, hangi parti malzemeden ise o partinin maliyetini alacaktır.

Bu suretle dönem sonunda kalan malzeme hangi partiden kaldı ise fiilen o partinin maliyeti ile   değerlemesi yapılacak.

Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemleri

Bu yöntemde aşağıda bahsedeceğim iki usulden biri ile bulunacak ortalama fiyatlarla üretimde kullanılan malzemenin maliyeti oluşturulur.

Hareketli ağırlıklı ortalama maliyet

Bu usulde, her malzeme alışından sonra yeni bir ortalama malzeme maliyeti hesaplanmakta  ve üretime verilen malzemenin maliyeti bu ortalama ile oluşturulmakta.

 

Yani her malzeme alışında, alınan malzemenin alış maliyeti ile devreden malzemenin stok maliyeti toplanmakta ve bulunan değer, devreden malzemenin stok miktarı ile yeni alınan malzemenin stok miktarının toplamına bölünerek yeni ortalama malzeme maliyeti bulunmaktadır.

Bu usul ancak sürekli envanter yöntemi ile uygulanabilir.

Bu usulde üretim maliyeti diğerlerine göre daha gerçekçidir.

Dönem sonu ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi

Bu usul ile ortalama maliyet dönem sonlarında tespit edilir. Yani her alış sonrası yeni bir ortalama bulunmaz.

Dönem sonlarında, tüm girişlerin ve dönem başında devreden stokların parasal değeri, miktarsal değere bölünerek bir ortalama bulunur ve üretime verilen malzemenin maliyeti bu ortalama fiyatla hesaplanır.

Bu usul diğerlerine göre daha kolay uygulanır, ancak dönem sonu stokların değeri cari fiyatlardan uzaktır.

İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) Yöntemi

FIFO, İngilizce  “First In First Out” teriminin kısaltılmışıdır. Bu yöntemde üretimde kullanılan malzeme, ilk alınan malzemeden ise o malzemenin maliyeti ile değerlenir.

Yani üretim sistemi gereği, üretimde önce ilk alınan malzeme kullanıyor ise kullanılan malzemenin maliyeti ilk malzemenin alış maliyetinden hesaplanır.

FIFO’da dönem sonu stokların değeri piyasa cari fiyatlarına daha yakındır.

Fiyatlar düşüş trendinde ise,  dönem sonu stok değeri cari fiyatlara yakın olduğundan düşük, üretim maliyeti (dolayısıyla satılan malın maliyeti) yüksek olur.

Fiyatlar yükseliş trendinde ise dönem sonu stok değeri yüksek, üretim maliyeti ise düşük olacaktır.

Son Giren İlk Çıkar (LIFO) Yöntemi

LIFO, İngilizce “Last In First Out” teriminin kısaltılmışıdır. FIFO yönteminin tersi olarak çalışan bir yöntemdir.

Yani üretimin her zaman son giren malzeme partisinden yapıldığı kabul edilir.  Bu mantıklada üretimde kullanılan malzemenin maliyeti son giren parti malzemenin alış maliyetiyle oluşturulur.

Dönem sonu stokların değeri cari piyasa fiyatlarından uzak olur. Üretim maliyeti ise cari fiyatlara yakın fiyatlardan oluşur.

Fiyatlar düşüş trendinde ise, dönem sonu stokların değeri yüksek kalır, dolayısıyla üretim maliyeti düşük fiyatlardan oluşacaktır.

Fiyatlar yükseliş trendinde ise, dönem sonu stokların değeri düşük kalacak, üretim maliyeti ise tersine yüksek fiyatlardan oluşacaktır.

Vergi Usul Kanunu’na Göre Stok Değerlemesi

Vergi Usul Kanunu 274. maddesine göre emtia, maliyet bedeliyle değerlenmesi gerekmekte.

Yine 274. maddede değerleme günündeki satış bedeli, emtianın maliyet bedeline nazaran % 10 ve daha fazla düşüklük gösteriyorsa, mükellef maliyet bedeli yerine emsal bedeli ölçüsünü tatbik edebilir.

Ayrıca Vergi Usul Kanunu 278. maddesinde sayılan afetler veyahut yine maddede sayılan nedenler yüzünden emtianın iktisadi kıymetinde önemli bir azalış olması halinde, emtia emsal bedeli ile değerlenir.

VOLKAN KARA

S. M. Mali Müşavir