Muhasebede Ömür Uzatan Giderler

İktisadi Kıymetlerin Maliyet Bedelini Oluşturan Kalemler

Bir iktisadi kıymetin maliyetini neler oluşturmaktadır ona bakalım.

Muhasebeci olarak önce Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) ilgili maddelerine sonra da TMS 16’ya bakmak gerektiğini düşünüyorum.

Bir iktisadi kıymetin maliyetini iki unsur oluşturmaktadır. Birincisi kıymetin iktisap edilmesi için yapılan ödeme yani satın alma bedeli, ikincisi ise iktisap edilme için yapılan tüm giderler.

Vergi Usul Kanunu’nun 262 nci maddesi maliyet bedelini tarif etmektedir.

VUK 262 nci maddeye göre;

Yine VUK’nundan devam edelim, “Gayrimenkuller” başlıklı 269 ncu maddede gayrimenkullerin maliyet bedeli ile değerleneceği belirtilirken gayrimenkuller gibi değerlenecek diğer kalemler sayılmaktadır.

Bunlar ;

1. Gayrimenkullerin mütemmim cüzüleri ve teferruatı;

2. Tesisat ve makinalar;

3. Gemiler ve diğer taşıtlar;

4. Gayrimaddi haklar.

Sabit kıymetlerin maliyetine satın alma bedeli dışında bazı giderler de girer

VUK 270 nci maddede ise gayrimenkullerde maliyet bedeline satınalma bedeli dışında giren giderler gösterilmektedir.

Bunlar ;

1. Makine ve tesisattan gümrük vergileri, nakliye ve montaj giderleri;
2. Mevcut bir binanın satın alınarak yıkılmasından ve arsasının tesviyesinden mütevellit giderler.

Yine VUK 270 nci maddede maliyet bedeline alınması veya genel giderler arasında gösterilmesi serbest olan giderler de sayılmıştır.

Bunlar ;

Noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve tellaliye giderleri ile Emlak Alım ve Özel Tüketim Vergileri.

İktisadi Kıymetin Ekonomik ömrünü Uzatan Giderler

Bu yazının başlığını okudunuz, başlık “Muhasebede Ömür Uzatan Giderler“, işte bu başlığı ilgilendiren madde ; VUK 272 nci madde.

Ne demek istediğimin anlaşılması için buraya VUK 272 nci maddenin birinci ve ikinci fıkrasını buraya alıyorum;

Evet, aktifleştirilmiş olan bir sabit kıymetin ekonomik ömrünü uzatan, varlığın değerini artıran giderlerin aktifleştirilerek maliyet bedeline eklenmesi gerekmektedir. Tabii ki, normal tamir, bakım, temizleme giderleri değilse.

TMS 16 Ne Diyor?

Konuya bir de Türkiye Muhasebe Standartlarından olan TMS 16 – Maddi Duran Varlıklar standardı açısından bakalım.

Standarda göre maliyet nedir, maddi duran varlık nedir, maddi duran varlık hangi koşulların oluşması ile finansal tablolara yansıtılır, maddi duran varlığın maliyet unsurları nelerdir bunları inceleyelim.

Standardın “Tanımlar” başlıklı 6 ncı maddesinde standart ile ilgili tanımlar verilmektedir.

Bu tanımlardan biri “Maliyet”, bir diğeri ise “Maddi duran varlıklar” bu yazıyı bu iki tanım ilgilendirdiği için sadece bunlardan söz ediyorum.

Bu iki tanımı hemen buraya alıyorum ;

TMS 16’nın “Muhasebeleştirme” başlığı altında bulunan 7 nci maddesi şöyle diyor ;

TMS 16’nın 15 nci maddesine göre ;

TMS 16’ya Göre Maliyet Unsurları

“Maliyet unsurları” başlığı altında bulunan 16 ncı maddede, maddi duran varlık kaleminin maliyet unsurları sayılırken 17 nci maddede de doğrudan ilgili varlığa atfedilebilir maliyetler sayılmaktadır.

Buraya maddeleri yazmadan maliyet unsurlarını kısaca sıralamak istiyorum ;

1. Satın alma bedeli (ithalat vergileri ve iade edilmeyen alış vergileri sahil),
2. Varlığın yerleştirileceği yere ve amaçlanan koşullarda çalışmasını sağlayacak duruma getirilmesine ilişkin maliyetler,
3. Doğrudan maddi duran varlığın elde edilmesi veya inşaatı ile ilgili çalışanlara sağlanan faydalardan kaynaklanan maliyetler,
4. Kurulum ve montaj giderleri,
5. Yerin hazırlanmasına ilişkin maliyetler,
6. İlk teslimata ilişkin maliyetler,
7. Varlığın uygun çalışıp çalışmadığına yönelik test maliyetlerinden test işlemleri sırasında üretilen kalemlerin satışından elde edilen net hasılat düşüldükten sonra kalan tutar (teçhizatın denenmesi sırasında üretilen örnekler gibi) ve mesleki ücretler.

Evet, gerek VUK, gerekse TMS 16 maddi duran varlıklar maliyet bedeli ile değerlenir. Maliyete giren unsurlarda benzeşme göstermektedir.

Sabit Kıymet Borçlanma Maliyetleri

Bir fark maddi duran varlık için yapılan borçlanma maliyetlerindedir.

VUK’nu 163 sıra nolu genel tebliğine baktığımızda ;

Döviz yatırım kredilerinin faiz ve kur farkları

Yatırımların finansmanında kullanılan kredilerin kuruluş dönemine tekabül eden faizler yatırımların maliyetine eklenmesi gerekirken, işletme dönemine ait olanların ise ilgili yıllarında doğrudan gider yazılması ya da maliyete eklenmesi tercih edilebilir.

Ayrıca döviz kredisi kullanarak sabit kıymet ithal edimesi sırasında veya bu kıymetlere ilişkin borç taksitlerinin değerlemesi nedeniyle ortaya çıkan kur farklarının, sabit kıymetin iktisap edildiği dönemin sonuna kadar olan kısmı sabit kıymetin maliyetine eklenmesi zorunlu olmaktadır. Daha sonra ortaya çıkan kur farklarının malieyete eklenmesi veya doğrudan gider yazılması seçimlik bir hak olmaktadır.

Faiz ve kur farklarının maliyet veya gider yazılması hususu TMS 23 Borçlanma Maliyetleri standardında VUK’nundan farklılık göstermektedir.

TMS 23’deki tanımlamaya göre borçlanma maliyetinden anlaşılması gereken şu;

Şimdi TMS 23’ün “Muhasebeleştirme” başlığı altındaki 8 nci maddesine bakalım.

Bu madde şöyle ;

Madde açık genel prensip, borçlanma maliyetlerinin ilgili dönemde gider yazılması, ancak özellikli varlık ile doğrudan ilişkilendirilen borçlanma maliyeti varlığın maliyetine alınarak aktifleştirilir.

Burada hemen özellikli varlık nedir? Onu cevaplayalım.

TMS 23’e göre;

Değer Artıran ve Ömür Uzatan Giderler Aktifleştirilir

Son olarak 27.12.2012 tarih ve 27575268-105[272-2012-9446]-1336 sayılı özelgeden bir bölümü alarak yazımı tamamlamak istiyorum.

Aşağıda okuyacağınız gibi iktisadi kıymetin ilk iktisabında bulunmayan özelliklerin kazandırılması veya geliştirilmesi için yapılan değer artırıcı giderler ile iktisadi kıymetin ömrünü uzatmak için yapılan giderler aktifleştirilerek amortismana tabi tutulur.

Bu konuda yorum yapmak isterseniz lütfen aşağıdaki yorum bölümden yapınız.

Bir başka yazıda buluşmak üzere hoşçakalın.

VOLKAN KARA

S. M. Mali Müşavir