İşletme Bütçesi

Muhasebeci bakışıyla işletme bütçesi başlıklı yazımda şirketler için bütçenin öneminden, aylık faaliyet raporlarıyla yaşatılmasından, dolayısıyla yönetim aracı olarak kullanılmasından bahsetmiştim.

Bu yazımda bir işletme bütçesinde neler olmalı, hangi bilgileri içeren tablolardan meydana gelmeli, bunlardan bahsetmek istiyorum.

 

İşletme bütçeleri nasıl hazırlanmalı ?

Aşağıda anlatmaya çalıştıklarım teoriden ziyade bana ait olan ve uygulamadan gelen bir muhasebecinin düşünceleri olup, her zaman tartışılabilir.

Hazırlanan bütçeyi bir kitap formatında düşündüğümüzde;

Başlangıçta bir varsayımlar tablosu olmalı ;

Bu tabloda bütçeyi yaparken bir kabul olarak aldığımız anahtar bilgiler olacaktır.

Bunlar nelerdir ?

Bütçede kullanacağımız yabancı para kurları, enflasyon oranları, satış fiyatlarına yapılacak zam oranları, satış şartları (vade, opsiyon vb.), alımlarda (özellikle malzeme alım fiyatlarına) uygulanacak zam oranları, alım şartları (vade, opsiyon vb.), kredi alımında kullanım şart ve oranları, yeni ürünler gibi.

İşletmelerin sektör özelliklerine göre bunların dışında daha çeşitli varsayımlar olabilecektir.

Varsayımlar belirlendikten sonra satış tablolarını oluşturmak gerekir ;

Bu tablolarda satışların rakamsal bir resmi ortaya çıkacaktır.

Bunlar nelerdir ?

İlk satış tablosu, satışı yapılacak ürünlerin kategoriler bazında ve takip edilmesi istenen çeşitlilikde aylık adetlerden oluşmalı. Bu tabloda sadece aylık satış adetleri olacaktır.

İkinci satış tablosunda satılacak ürünlerin satış fiyatları olmalı. Bu satış fiyatları, yapılacak zamlar dikkate alınarak hesaplanmış olacaktır.

Üçüncü satış tablosunda ürünler bazında satış tutarları olacaktır.

Dördüncü tablo olarak, aylık bazda hesaplanan adet ve satış tutarlarının yıllık toplamlarını gösteren yıllık ciro ve adetler tablosunu söyleyebiliriz.

Son satış tablosu olarak şirketin piyasa payını gösteren tabloyu belirtmek gerekir. Bu tablo bize piyasanın ne kadarında varız, onu gösterecektir.

Satış tablolarından sonra üretimin miktarsal tablosu hazırlanmalı ;

Bu tabloda yukarıda bahsettiğim satış adetleri için yapılacak üretim adetleri gösterilecektir. Üretim adetleri hesaplanırken işletmenin taşımayı düşündüğü ortalama stok miktarları dikkate alınacaktır.

Personel tablosu ;

Üretimin ihtiyacına göre hesaplanacak işçi ve teknik personel sayısı,  işletmenin tüm idari bölümlerinin gereksinim duyduğu eleman ihtiyacı maliyet merkezleri bazında bu tabloda yer almalıdır. Bu tablo aylık bazda hazırlanmalı ki, hangi ayda ve hangi vasıfda (beyaz yakalı, mavi yakalı) personel alınacak tabloya bakınca anlaşılabilsin.

Yatırımlar tablosu ;

İşletmenin üreteceği ürünler için, gerekli olacak yatırımların maliyeti, nakit akışı, aktifleşme tarihini içerecek birden fazla tablodan oluşmalı.

Bu tabloları şöyle isimlendirebiliriz ;

–          Maliyet merkezlerine göre yatırım maliyetleri,

–          Aktifleşme tarihlerine göre yatırımlar,

–          Yatırımlar için harcanacak parayı gösteren yatırım nakit akışı tablosu.

Ürün ağaçlarına göre oluşturulacak malzeme maliyetleri tablosu ;

Üretimi/satışı yapılacak ürünlerin mutlaka ürün ağaçları olmalı. Ürün ağacından kastım, ürünün bünyesine direkt giren malzemelerin miktarsal değerlerini gösteren tablodur. Yani üretilen ürün bu ürün ağacındaki malzemelerden meydana gelmektedir.

Ürün ağaçlarındaki malzemelerin birim alış maliyetleri kullanılarak ürün malzeme maliyetleri oluşturulacaktır.

Bu tablo ürünler için toplam hesaplanan malzeme maliyetini gösterecek şekilde yapılabilir, ayrıca birim ürün bazında da hazırlanabilir.

İşletmenin yıl içinde gerçekleştireceği giderleri gösteren tablolar ;

Yıl içinde yapılacak tüm giderlerin (direkt ilk madde ve malzeme gideri hariç) özet ve fonksiyonlarına göre tablolar halinde detaylı gösterilmesi gerekir.

İlk gider tablosu işletme giderlerini fonksiyonlarına göre yıllık toplam olarak gösteren özet giderler tablosu olmalıdır. Bu tabloda bir bakışda işletme giderlerini görmek mümkün olacaktır.

Sonra aşağıdaki fonksiyonlara göre isimlendirilmiş ve mutlaka gider çeşitlerine göre aylık tutarları gösteren gider tabloları oluşturulmalıdır.

–          Direkt işçilik giderleri,

–          Genel üretim giderleri,

–          Araştırma ve geliştirme giderleri,

–          Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri,

–          Genel Yönetim giderleri,

–          Finansman giderleri.

Son tablo ise işletmenin gider çeşitlerine göre tüm giderlerini gösteren ve büyükten küçüğe göre sıralama yapılmış bir giderler tablosu olacaktır. Bu tablo pareto analizi yapmak için bana göre çok önemli bir tablodur.

Bugüne kadar yaşadığım mesleki tecrübelere göre burada şu hususu belirtmek istiyorum ;

İşletmelerin (özellikle üretim, satış ve satış sonrası hizmetlerini bir arada yürüten) özelliklerine göre gider çeşitleri 50 den fazla olabilmekte. Bu giderler büyükten küçüğe sıralandığında genellikle şu görülmekte, tüm gider toplamının % 80?i ilk 20-25 gider çeşitlerinden kaynaklanmakta.

Bu bize şunu göstermekte, ilk 20-25 gider çeşidinde yapılacak iyileştirmeler işletmeye önemli tasarruflar sağlama imkânı doğuracaktır. Bana göre pareto analizini sağlayan bu tablo çok önemlidir.

Özet

Buraya kadar anlattıklarım işletme bütçesi hazırlanırken gerekli bilgilerin oluşturulduğu tabloları içermekteydi.

Bu konudaki ikinci yazım ise bu bilgiler ışığında hazırlanan netice tabloları hakkında olacaktır.

VOLKAN KARA

Bir muhasebeci