Muhasebe Açısından Stok Sayımları ve Zayi Olan Mallar -2

10 Eylül 2011 by Volkan Kara

Muhasebede Sayım Sonuçlarının Değerlendirilmesi

Bu konu ile ilgili yayınlamış olduğum birinci bölümde, dönem sonu işlemleri, bu çerçevede malzeme ve mamul sayımları (yani stok sayımı), sayım için işletmelerde hazırlanan sayım tamimleri uygulaması ve muhasebede sayım sonuçlarının değerlendirilmesi konularında görüşlerimi sunmuştum.

Birinci bölümü okumak için lütfen burayı tıklayın.

Bu ikinci bölümde ise, sayımlarda çıkan hatalar ile eksikler ve nedenleri, Vergi Usul Kanunu?na göre emtia ve stok çıkışlarının değerlemesi, zayi olan malların Katma Değer Vergisi açısından durumunu incelemeye çalışacağım.

Sayımlarda Ortaya Çıkan Hata ve Eksiklikler

Bu hata ve eksiklerin neler olabileceği konusunda yine şahsi fikirlerimi sıralamak istiyorum.

- Mamul üretimi için oluşturulan ürün ağaçları uygulamasında yapılan hatalar.

Üretim işletmelerinde, üretilen her ürün çeşiti için modeller bazında ürün ağaçları oluşturulur ve malzemeler bu ürün ağaçlarına göre üretimde kullanılır.

Maliyet muhasebesi bu ürün ağaçları ile oluşturulan ürün malzeme maliyetleri için muhasebe kayıtları yaratır. Yani ürün direkt ilk madde ve malzeme sarfının muhasebe kayıtları.

Şimdi burada nasıl hatalar olabilir sıralayalım ;

Ürün ağacında olan sarf miktarından daha farklı malzeme miktarı kullanılması,
Ürün ağacına geç işlenmiş bir malzemenin öteden beri kullanılıyor olması,
Ürün ağacında fiilen değişiklik yapıldığı halde bunun sisteme geç yansıtılması,
Ürünlerde yapılan alt model farklılıklarının ürün ağacına yansıtılmamış olması,
Ürün ağaçlarında malzeme tanımlamalarında hatalar yapılması.

- Malzeme stok kayıtlarında yapılan hatalar.

Malzemenin stok kayıtlarında da hatalar olabilmektedir, burada nasıl hatalar olabilir sıralayalım ;

Set halinde gelen ve set halinde bir malzeme koduna girişi yapılması gereken malzemenin ayrıştırılarak farklı malzeme kodlarına giriş yapılması,
Malzemenin fiilen giriş veya çıkış hareketi gerçekleştiği halde kayıtlara yansıtılmamış olması,
Malzemenin olması gereken koda değilde yanlış bir malzeme koduna girişinin yapılması,
Numune olarak bedelsiz gelen malzemenin girişlerinin yapılmadığı halde ürün üretiminde kullanılması,
Sayım sırasında yarı mamul olarak sayılan fakat kayıtlarda yarı mamul girişlerinin yapılmamış olması,
Hurdaya ayrılmış malzemenin çıkışının yapılmamış olması,
Fason işçilik yapılmak üzere yan sanayiye gönderilen malzemenin fasona çıkışının yapılmamış olması,
Emanet gönderilen malzemenin bulunduğu yerde sayımının yapılmamış olması,
Bir malzeme için birden fazla kod açılarak giriş çıkışların farklı yerlerden yapılması,
Sayım ekiplerinin malzemeyi tanımaması nedeniyle yanlış koda malzeme sayımını işlemesi,
Tek bir kodda kayıtlı fakat malzeme depolarında birden fazla noktada bulundurulan malzemenin bazılarının sayımının unutulması veya sayım miktarlarının kayıtlarının yapılmamış olması,
Endirekt malzeme olarak çıkışı yapılmış fakat kullanılmadığı için sayımda sayılan ve sayım kayıtlarına alınan malzemenin stoklara iade işleminin yapılmamış olması,
Üretim faaliyeti dışında Ar-Ge çalışmaları için alınan malzemenin çıkışının yapılmamış olması.

- Sebebi bilinemeyen kayıp veya zayi olan malzemelerin çıkışının yapılmaması gibi hatalar.

Bazen işletmelerde malzeme kayıpları, bazı malzemelerde zayi olabilmekte. Bunların farkına varılmayarak çıkışı yapılmama durumu da olabilmektedir.

Zayi olan malların Katma Değer Vergisi açısından durumunu aşağıda ayrıca açıklamaya çalışacağım.

Vergi Usul Kanunu’nda Emtia Değerleme

Vergi Usul Kanunu’nda Değerleme bölümü 258.madde ile başlamaktadır.

261. maddede değerlemede kullanılacak ölçüler sayılmıştır ve birincisi “Maliyet bedeli”dir.

274.maddede emtianın maliyet bedeliyle değerleneceği belirtildikten sonra, emtianın maliyet bedeline nazaran değerleme günündeki satış bedelleri % 10 ve daha fazla düşüklük göstermesi halinde emsal bedeli ölçüsü tatbik edilebileceği açıklanmaktadır.

262.maddede ise maliyet bedelinin, iktisadi bir kıymetin iktisap edilmesi veyahut değerinin artırılması münasebetiyle yapılan ödemelerle bunlara müteferri bilumum giderlerin toplamı olduğu ifade edilmektedir.

275.maddede imal edilen emtianın maliyetinin unsurları sayılmaktadır.

Yine 278.maddede yangın, deprem ve su basması gibi afetler nedeniyle veya bozulma, çürüme, kırılma, çatlama ve paslanma gibi durumlarda iktisadi kıymetinde önemli bir azalış olan emtia ile maliyetlerin hesaplanması mutad olmayan hurda, döküntü, üstüpü, deşe ve ıskartalar da emsal bedeli ile değerlenir.

Stokların maliyet değeri ile değerlenmesinin yanında, stok çıkışlarının değerlendirilmesinde hangi yöntem kullanılacaktır ?

Bunları şöyle sıralayabiliriz ;

- Fiili parti maliyeti (biliniyorsa asıl olan yöntem),

- Ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi,

- İlk giren ilk çıkar (FIFO) yöntemi,

- Son giren ilk çıkar (LIFO) yöntemi , bu yöntem 5024 sayılı kanunla 01.01.2004 itibariyle yürürlükten kalktı,

- Standart maliyet yöntemi.

Zayi Olan malların Katma Değer Vergisi

Resim 1271393408 Muhasebe Açısından Stok Sayımları ve Zayi Olan Mallar 2

Zayi olan malların KDV’si indirilemez

Zayi olan malların Katma Değer Vergisi?ne gelince, bu konuda 60 no.lu Katma Değer Vergisi sirkülerinde açıklamalar bulunmaktadır.

Katma Değer Vergisi Kanunu 30/c maddesine göre zayii olan mallara ait katma değer vergisi indirilemez, ancak deprem, sel felaketi ve Maliye Bakanlığı?nın yangın nedeniyle mücbir sebep ilan ettiği yerlerdeki yangın sonucu zayi olan mallar için yüklenilen Katma Değer Vergisi hariçtir.

Yine kullanım süresinin geçmesi veya kullanılmayacak hale gelen malların zayi olan mal olarak değerlendirilmesi nedeniyle bu mallara ait yüklenilen Katma Değer Vergisi indirilemeyecek.

Malın tamamen yok olmadan, değerinde önemli derecede düşüklük meydana gelmesi halinde ise malın zayi olması hükümleri geçerli olmayacağından, düşük bedelle veya zararına bu malların satışı söz konusu olacağı için bu malların alımında yüklenilen Katma Değer Vergisi indirilebilecek.

Fireler, bir malın üretimi sırasında veya tüketiciye ulaşıncaya kadar kendi doğal akışı içinde uğradığı fiziksel kayıplar olarak tanımlanır.

İmalat sırasında veya sonrasında meydana gelen fireler zayi olan mal kapsamında değerlendirilmemektedir. Bu durumda fireler için daha evvel indirilen Katma Değer Vergisi?nin düzeltilmesine gerek bulunmamaktadır.

Ancak, yasal düzenleme veya ilgili mesleki kuruluşlarca belirlenen fire miktarını aşan kayıplara ilişkin giderlerin, Kurumlar veya Gelir Vergisi Kanunlarına göre kazancın tespitinde indirimi kabul edilmemesi durumunda, bu giderler için yüklenilen Katma Değer Vergisi de indirilemez.

Böylece iki bölümlük bir yazı ile stok sayımları ve değerlendirilmesi ile zayi olan mallar konusunu incelemeye çalıştım.

VOLKAN KARA

S. M. Mali Müşavir

Muhasebecinin Benzer Makaleleri:

Volkan Kara

Giresun'da doğdu. İlk ve orta öğrenimini burada tamamladı. Yüksek öğrenimi İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi'nde yaptı, yine Akademi'ye bağlı Muhasebe Enstitüsü'nde "Lisansüstü Muhasebe Uzmanlığı" eğitimi aldı. 25 yıldan fazla sanayii şirketlerinde Muhasebe ve Mali İşler Yöneticiliği yaptı. Çeşitli eğitim sertifikaları yanında, mesleğinin gerektirdiği S. M. Mali Müşavir ruhsatı bulunmaktadır.