Amortismanlar ve Özellikli Konular-1

03 Haziran 2011 by Volkan Kara

Amortisman uygulaması genel bilgiler

Muhasebede amortismanların ayrıcalıklı ve özellikli bir uygulama olduğunu düşünüyorum.

İki bölüm halinde yazmak istediğim bu konuyu, birinci bölümde genel bilgilerden bahsettikten sonra ikinci bölümde üç özellikli bulduğum konu üzerinde durmak istiyorum.

Bunlar nelerdir diye baktığımızda şöyle sıralayabilirim ;

-          Amortisman ayırabilmenin şartları,

-          Fevkalade amortisman,

-          Amortisman ayırmanın ihtiyari olması,

Vergi Usul Kanunu 313. maddeyle başlayan ve 321.maddeye kadar olan bölümü amortismanları konu etmektedir.

Ayrıca 326.  ve 327. maddeler ilk tesis ve taazzuv giderleri ile özel maliyet bedellerinin itfasını, 328. ve 329. maddeler ise amortismana tabi malların satılması ile amortismana tabi malların sigorta tazminatını düzenlemekte.

V.U.K. ışığında uygulamaya kısaca baktıktan sonra özellikli konulara geçeceğim.

Amortisman uygulaması

 

Amortisman konusu

Bir işletmede bir yıldan daha uzun süre kullanılan, yıpranan, aşınan ve kıymetten düşmeye maruz kalan gayrimenkuller, gayrimenkul gibi değerlenen varlıklar, alet, edevat, demirbaş, mefruşat ve sinema filmleri amortisman konusunu teşkil etmekte.

Boş araziler amortismana tabi olmamakta, ancak tarım tesisleri ile işletmelerde inşa edilmiş olan yollar ve harklar amortismana tabi tutulur.

Amortisman yöntemleri ve süre tespiti

Amortismanlar ;

-          Normal amortisman yöntemi ile,

-          Azalan bakiyeler usulü ile ayrılabilir.

Madenlerde amortisman ayırımı  V.U.K. 316. maddede ayrıca gösterilmiştir.

Fevkalade amortismanlardan yazının son bölümü olan “Özellikli Konular” kısmında bahsedeceğim.

Normal amortisman yönteminde, Maliye Bakanlığı tarafından tespit ve ilan edilen oranlar üzerinden amortisman ayrılır.

Azalan bakiyeler yönteminde ise, her yıl üzerinden amortisman hesaplanacak değer, evvelce ayrılmış amortismanlar toplamının düşülmesi suretiyle tespit edilir. Uygulanacak amortisman oranı % 50′yi geçmemek şartıyla normal amortisman oranının iki katıdır. Amortisman süresi ise normal amortisman oranlarına göre hesaplanır. Son yıl kalan bakiye tamamıyla itfa edilir.

Azalan bakiyeler usulünü bilanço esasına göre defter tutan mükellefler kullanabilir. Avantajı, ilk yıllarda normal amortismana göre daha fazla amortisman ayırma imkânı sağlar.

Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilen oranlar, ilanların yapıldığı hesap döneminden geçerlidir.

Amortisman süresi, varlıkların aktife girdiği yıldan başlamakta ve süre 1 rakamının uygulanan orana bölünmesi ile yıl olarak hesaplanmaktadır.

Kıst amortisman

Önemli bir konu, binek otomobillerinde kıst amortisman uygulanır, aktife girdiği aydan itibaren hesaplanır. Hesaplanmayan süreye ait amortisman payı son yıl itfa olunur. Faaliyeti binek otomobillerinin kiralanması ve işletilmesi olan işletmelerde bu amaçla aktiflerine alınan otomobiller kıst amortisman uygulamasının dışındadır.

Ayrılmayan amortisman

Amortisman ancak ilgili yılında ayrılabilir. Bir yıl ayrılmayan amortisman daha sonraki yıllarda ayrılamaz.

Amortismanın herhangi bir yıl ayrılmaması veya ilk uygulanan orandan daha düşük bir oran uygulanmasından dolayı süre uzatılamaz.

Amortisman usulü seçimi

Amortisman usulünü seçmek mükellefe bırakılmakta, ancak normal usul seçilmiş ise bu usulden azalan bakiyeler usulüne geçilemez.

Fakat azalan bakiyeler usulüne göre amortisman ayrılmaya başlanmışsa bundan vazgeçilerek normal amortisman usulüne geçilebilir.

Ayrılan amortismanlar, hesaplarda ayrıca gösterilmek zorundadır.

Aktifleştirilen ilk tesis ve taazzuv giderleri ile peştemallıklar 5 yıl içinde ve eşit tutarlarda itfa edilir.

Özel maliyet bedelleri, kira süresi veya işletme hakkı süresine göre eşit oranlarda itfa olunur. Kiralanan veya işletme hakkı alınan şeyin süresinden önce boşaltılması, ya da işletme hakkının bir nedenden dolayı sona ermesi halinde itfa edilmemiş kalan özel maliyet bedeli boşaltma veya hakkın sona erdiği yılda tamamı gider yazılır.

Amortismana tabi varlığın satılması

İşletmede amortismana tabi varlığın satılması halinde satış bedeli ile varlığın net aktif değeri arasındaki fark kâr-zarar hesabına aktarılır. Varlığın devir edilmesi veya trampası da satış hükmündedir.

Doğal afetler nedeniyle zayi olmuş, hasara uğramış amortismana tabi varlık için sigorta tazminatı alınması halinde, alınan tazminatın varlığın net aktif değerinden fazla veya eksik olması durumunda fark kâr-zarar hesabına alınır.

V.U.K.328. ve 329. maddeler satış sonrası kârın ve sigorta tazminatı fazlalığının bazı şartlarla yenileme fonu olarak kullanılmasına izin vermektedir.

Bunun için satılan iktisadi kıymetin yenilenmesi işletme yönetimce zaruri bulunması ve bu hususta bir karar alınmış olması, teşebbüse geçilmiş olması gerekmekte. Oluşan kâr veya sigorta tazminatı fazlası, pasifte geçici bir hesapta azami 3 yıl tutulabilir. Bu süre içinde kullanılmazsa 3. yılın vergi matrahına ilave edilir.

Oluşturulan yenileme fonu, yenilenen varlığın değeri üzerinden ayrılacak amortismanlara mahsup edilir.

Amortismanlar hakkında genel bilgiler üzerinde durduğum bu yazıyı burada bitiriyorum. İkinci bölümde yukarıda bahsettiğim özellikli konular ile ilgili düşüncelerimi paylaşmak istiyorum.

VOLKAN KARA

S.M. Mali Müşavir