Muhasebeci Bakışıyla Yenileme Fonu-1
Yenileme Fonu
İki bölümlük bu yazı dizisi ile vergi teşviki özelliğini taşıyan “Yenileme Fonu”nu incelemeye çalışacağım.
Birinci bölümde yenileme fonunu Vergi Usul Kanunu çerçevesinde inceledikten sonra, ikinci bölümde yenileme fonu uygulamasını yapılacak muhasebe kayıtları açısından değerlendirmeye çalışacağım.
Bilindiği gibi Vergi Usul Kanunu 328 nci maddesi ile 329 ncu maddesi sırasıyla, amortismana tabi malların satılmasını ve sigorta tazminatını konu etmekte.
328 nci maddeye göre ;
Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde, satış bedeli ile iktisadi kıymetin kayıtlı değeri arasındaki fark kâr ve zarar hesabına alınır.
Amortisman ayrılmış olan iktisadi kıymetin değeri, ayrılmış amortismanlar düşüldükten sonra kalan tutardır.
328 nci madde, satılan iktisadi kıymetin yenilenmesi kararının verilmesi halinde nasıl bir uygulama yapılacağını da ayrıca göstermekte.
Satılan iktisadi kıymetlerin, işin mahiyetine göre yenilenmesi zaruri olur ya da işletme idarecileri tarafından yenilenmesine karar verilerek teşebbüse geçildiği takdirde, satış neticesinde ortaya çıkan kâr yenileme giderlerini karşılamak maksadı ile pasifte geçici bir hesaba alınır.
Geçici hesaba alınan kâr, bu hesapta en fazla üç yıl tutulabilir.
Bu süre içinde kullanılmayan kârlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir.
Ancak bu üç yıllık süre içinde işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde pasifte geçici hesaba alınan bu kârların o yılın vergi matrahına eklenmesi gerekiyor.
Yukarıda anlatıldığı gibi yeni iktisadi kıymetin alımında kullanılan ve pasifte bir geçici hesaba alınan kâr, yeni iktisadi kıymetin aktifleşen değeri üzerinden Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir.
329 ncu maddede ;
Yangın, deprem, sel, su basması gibi afetler nedeniyle tamamen ya da kısmen ziyaa uğrayan amortismana tabi iktisadi kıymetler için alınan sigorta tazminatının, bu kıymetlerin değerinden fazla veya eksik olması halinde farkın kâr veya zarar hesabına alınacağı ifade edilmekte.
Amortisman ayrılan kıymetlerde, ayrılmış amortisman düşüldükten sonra kalan değer ile sigorta tazminatı arasındaki fark, kâr veya zarar hesabına geçirilir.
329 ncu maddede alınan sigorta tazminatı ile iktisadi kıymetin yenilenmesine karar verilmesi halinde yapılacak uygulama 328 nci maddede olduğu gibi gösterilmekte.
Özetleyecek olursak, amortismana tabi bir iktisadi kıymetin satılarak yenilenmesi ya da doğal afetler nedeniyle ziyaa uğraması nedeniyle yenilenmesi halinde, satıştan doğan kârı ya da sigorta tazminatından doğan fazlalığı o yılın kârı olarak vergi matrahına almak yerine yenileme fonu olarak pasifte geçici bir hesaba alınabilir.
Bu çerçevede yukarıda da bahsettiğim gibi, yenileme fonunun vergi teşviki özelliği olan bir uygulama olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Bir başka açıdan bakıldığında verginin ertelenmesi şeklinde yapılan, işletme yatırımlarını teşvik etme yöntemidir.
Yenileme Fonu Ayırmanın Şartları
Vergi Usul Kanunu 328 nci ve 329 ncu maddelere baktığımızda yenileme fonunun ayrılabilmesi için bazı şartların olduğu görülmektedir.
Yenileme fonu uygulaması şartları ;
328 nci maddeye göre, “Her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan karlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir. Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu karlar o yılın matrahına eklenir.”
Yenileme, Satışın Yapıldığı Yıldan Sonraki Yıllarda Olmalı
Yenileme fonu uygulamasının yapılabilmesi için önemli olan diğer bir husus, yeni iktisadi kıymetin satın alınmasının, mevcut iktisadi kıymetin satışının yapıldığı yılı takip eden yıllarda yapılmasıdır.
Bir başka deyişle aynı yıl içinde yenileme yapılması durumunda, satıştan elde edilen kârı pasifte geçici bir hesaba alarak yenileme fonu uygulaması yapılması mümkün değildir.
Üç Yıllık Sürenin Başlangıcı
Yenileme fonu uygulamasında üç yıllık sürenin başlangıcı önemli.
Tartışılan bir başka husus, pasifte geçici bir hesaba alınan kârın üç yıl içinde kullanılması gerekeceğinden bu sürenin başlangıcının hangi yıl olacağıdır.
Bu süre satışın yapılarak kârın pasifte geçici bir hesaba alındığı yıldan mı başlayacak, yoksa kârın geçici hesaba alındığı yılı takip eden yılın başından itibaren mi başlayacak?
328 nci maddede bu hususta bir açıklık yok.
Ancak kullanılmayan kârların (yenileme fonu) üçüncü yılın vergi matrahına ilave edilmesi gerekliliğini dikkate aldığımızda, yılı takvim yılı olarak değil de hesap yılı olarak anlarsak satışın yapıldığı yılı başlangıç yılı olarak almak gerekir.
Örneklersek;
16.12.2011 tarihi itibariyle oluşturulan yenileme fonu 31.12.2013 tarihi itibariyle vergi matrahına eklenmesi gerekir.
Bu durumda fiili süre 2 yıl 15 gün olacak ancak yenileme fonu iki yıl vergi dışı kalacak ve üçüncü yıl olan 2013 yılında vergi matrahına ilave edilmesi gerekecek.
Nasıl yılın son günlerinde satın alınan bir sabit kıymet için bir yıllık amortisman ayrılabiliyorsa buradaki onbeş günlük süre de bir takvim yılı olarak dikkate alınacak.
Karşıt görüş ise, yenilenecek iktisadi kıymetin satışının yapıldığı yılı takip eden üç tam yılın esas alınması gerektiğidir ve bu konuda yargı kararları da mevcuttur.
Evet yazının birinci bölümünü burada bitiriyorum, ikinci bölümde ise yenileme fonu uygulamasının muhasebe kayıtlarının iki farklı amaçla nasıl olabileceğini anlatmaya çalışacağım.
VOLKAN KARA
S. M. Mali Müşavir
Muhasebecinin Benzer Makaleleri:
Related Posts
-
Muhasebede Değişken Maliyet Sistemi -2
Posted on 06 Şubat 2013
-
Muhasebe Defterleri 2013 Yılında Nasıl Tutulacak?
Posted on 12 Eylül 2012
-
Şüpheli Alacak Karşılığı Uygulaması-1
Posted on 04 Eylül 2012
-
Muhasebede Özel Maliyetler-2
Posted on 15 Şubat 2012
Tags
Share This
Son Yorumlar