Maliyet Yönetim Aracı; Değişken Maliyet Sistemi

02 Eylül 2011 by Volkan Kara

Değişken Maliyet Sisteminin Uygulaması

Bu yazıda üretim işletmelerinde,  maliyet yönetim aracı olarak kullanılan bir maliyet hesaplama sisteminden bahsetmek istiyorum.

Bu maliyet hesaplama sistemi yazı başlığında da gördüğünüz gibi Değişken Maliyet Sistemi.

Maliyet muhasebesinin kullandığı çeşitli maliyet hesaplama yöntemleri bulunmaktadır. İşletmelerin büyüklüğüne, organizasyon yapısına, ürettiği ürünün özelliklerine göre farklı maliyet hesaplama yöntemleri kullanılmaktadır.

Bu yöntemlerden ”Standart Maliyet Sistemi -1″ başlıklı yazımın “Maliyet Hesaplama Yöntemleri“ bölümünde bahsetmiş,  ve işletmenin esas maliyet yöntemlerinden olan sipariş veya safha maliyet sistemini kullanırken, üretim giderlerinin sadece değişken olanlarını yahut da sabit ve değişken tüm üretim giderlerini ürün maliyetlerine yükleyebileceğini söylemiştim.

Yani sipariş veya safha maliyet sistemi içinde, değişken maliyet ya da tam maliyet yöntemlerini de kullanabileceğini anlatmıştım.

Yazıyı okumak isterseniz lütfen burayı tıklayın.

Değişken maliyet sisteminde önce tüm üretim giderleri, değişken ve sabit olma vasıflarına uygun olarak ayrıştırılır. Yani birebir sabit ve değişken giderler belirlenir.

Bu belirleme yapıldıktan sonra, üretilen ürünün maliyetine sadece değişken giderler yüklenir. Ürün maliyetine sabit giderler verilmez.

Hatırlatmak gerekirse değişken giderler, üretim hacmine hassas olan ve üretimin artmasına veya azalmasına göre artan ya da azalan giderlerdir.

Sabit giderler ise üretimin hacmine direkt bağlı olmayan, üretimin artmasından veya azalmasından etkilenmeyen giderlerdir.

Değişken giderlere direkt işçilik ve direkt malzeme giderlerini örnek verirken, sabit giderlere ise fabrika amortismanlarını, üretim hacmi ne olursa olsun (tabii ki fabrikanın kapasitesi içinde) değişmeyen ve sabit kalan gider olarak örnek verebiliriz.

Bu sistemde sabit giderler (yukarıda örnek verdiğim fabrika amortismanı gibi), dönem gideri kabul edilerek netice hesaplarına aktarılır.

Hemen burada dikkatimizi çekecek husus ; ürün maliyetine sabit üretim giderlerinden pay verilmemiş olmasından dolayı, dönem sonlarında kalan ürün stoklarının maliyetinde kalması gereken bir kısım üretim giderlerinin dönem gideri olarak netice hesaplarına ve akabinde kâr-zarar hesabına gitmiş olacağıdır.

Vergi Usul Kanunu Açısından Üretim Maliyeti

Konuyu Vergi Usul Kanunu 274. ve 275.maddeleri çerçevesinde inceleyecek olursak ;

-          274. maddeye göre emtia, maliyet bedeliyle değerlenir.

-          275/3. maddeye göre ise, imal edilen emtianın (tam veya yarı mamuller) maliyet bedeline, genel imal giderlerinden mamule düşen hissenin katılması gerekmektedir.

Yani ürün maliyetine direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderlerini sabit-değişken ayırımı yapmadan vermek gerekmektedir.

Buradan hareketle değişken maliyet sisteminin, Vergi Usul Kanunu?na göre üretim maliyetinin tespitinde uygulama şansı olmadığını zannediyorum.

Değişken Maliyet Sistemin Yönetim Aracı Olarak Kullanılması

Bu yüzden de yazı başlığında, değişken maliyet sistemine bir maliyet yönetim aracı dedim.

Yani değişken maliyet sistemi, ancak muhasebe kayıtları dışında bir analiz aracı olarak, muhasebe ve yönetim tarafından kullanılması daha uygun olmaktadır.

Bu maliyet yöntemi,  katkı marjının hesaplanmasını sağlar. Bildiğimiz gibi satış fiyatı ile değişken giderler arasındaki fark ürünün katkı marjını oluşturmaktadır.

Yine değişken maliyet sistemi, başabaş noktası, istenen kârın hesaplanması, istenen kârın hangi satış miktarıyla yakalanabileceği gibi yönetim verimlilik analiz çalışmalarında kullanılabilir.

Sonuç olarak değişken maliyet sistemini, muhasebede ürün maliyetlerinin hesaplanmasında kullanılan maliyet hesaplama yöntemi yerine, bir analiz aracı olarak, verimlilik analizlerinde kullanılan bir yöntem olarak değerlendirmek gerekmektedir.

VOLKAN KARA

S. M. Mali Müşavir