Standart Maliyet Sistemi-1

07 Ağustos 2011 by Volkan Kara

Muhasebede Standart Maliyet Sistemi

Muhasebenin, daha doğrusu maliyet muhasebesinin en önemli görevi, işletmede üretilen ürünlerin veya hizmetlerin maliyetlerini sağlıklı, kontrollü ve hızlı bir şekilde hesaplayarak muhasebe raporlarını gecikmeden yönetime sunmaktır.

Bu çerçevede maliyet hesaplama yöntemlerinden biri olan standart maliyet sistemini iki bölümlük bir yazı ile incelemek istiyorum.

Bu birinci bölümde teorik olarak standart maliyet sisteminden bahsedeceğim, yazının ikinci bölümümde de hesaplama yöntemini anlatmaya çalışacağım.

Maliyet Hesaplama Yöntemleri

İşletmelerde üretim maliyeti hesaplama sistemi,  üretimin şekline, tekniğine, ürünün cinsine, işletmenin büyüklüğü ve organizasyon yapısına göre şekillenmektedir.

Üretim tekniğine göre, sipariş ve safha maliyet yöntemlerini söyleyebiliriz.

Maliyetin kapsamına göre ise, tam maliyet ve değişken maliyet yöntemlerini sıralamak mümkün.

Maliyetlerin saptanma zamanına, yani maliyet hesaplamasının üretim faaliyetinin gerçekleşmesinden önce veya sonra yapılmasına göre standart maliyet, tahmini maliyet ve fiili maliyet yöntemlerini söylemek mümkün.

Burada saptanma zamanına göre olan yöntemleri kısaca açıklayacak olursak ;

Fiili maliyet, gerçekleşen değerler üzerinden yapılan hesaplama yöntemi olup, gerçek durumun ortaya konulması için mutlaka yapılması gereken maliyet hesaplama yöntemidir.

Tahmini maliyet ise, işletme tarafından yapılan öngörülerle yapılan bir hesaplama yöntemidir. Fiili maliyetlerle karşılaştırılarak analizler yapılır.

Standart maliyet sisteminde ise tahmin kullanılmaz, maliyetlerin ne olması gerektiği bilimsel yöntemler kullanılarak belirlenir, yani olması gereken değerlere göre maliyetler hesaplanır. Yine fiili maliyetlerle karşılaştırılarak analizler yapılır.

Şimdi burada gözardı edilmemesi gereken bir husus var, oda şu ;

Yukarıda söz konusu edilen maliyet hesaplama yöntemleri birbirine alternatif olarak düşünmemeli.

Çünkü sipariş maliyeti (ya da safha maliyeti) uygulayan bir işletme maliyetlerini, fiili değerleri  ya da tahmini veya standart değerleri  kullanarak hesaplayabilir.

Yine bir işletme sipariş veya safha maliyeti kullanırken, üretim giderlerinin tamamını ürünlerin maliyetine verebileceği gibi, sadece değişken giderleri üretim maliyetine de verebilir. Yani sipariş veya safha maliyeti içinde tam maliyet, ya da değişken maliyet yöntemini kullanabilir.

Standart Maliyet Sistemi

 

 

Standart maliyet sisteminin amacı, işletmede fiilen oluşan üretim maliyetlerinin olması gereken değerlere göre kontrol edilmesini sağlamaktır. Oluşacak sapmaların analizi ile mümkün olduğunca maliyetleri olması gerekene yaklaştırmaktır.

Burada tekrar şunu vurgulamak istiyorum, tahmin edilen maliyetlere değil bilimsel olarak tespit edilen maliyetlere yaklaştırmak hedeftir.

Dolayısıyla standart maliyet sistemi  bir yönetim aracı olarak, işletme yönetimine giderleri kontrol etme ve planlama olanağı sağlamaktadır.  Bu sayede işletmede verimlilik artışını sağlamak mümkün olabilir.

Literatürde standart maliyetler sabit standart maliyetler, teorik standart maliyetler ve beklenen standart maliyetler olarak ayrılmaktadır.

Ancak beklenen standart maliyetler dışındaki diğer standart maliyet yöntemlerinin kullanımı çok azdır.

Çünkü beklenen standart maliyetler, her faaliyet dönemi başında piyasa şartları (cari dönem alım fiyatları, satış ve üretim miktarları, satış ve stok politikaları) ile üretim safhasında boşa geçecek işçilik, fire, bozuk ürünler gibi kontrol dışı şartlar göz önüne alınarak tespit edilir.

Standart maliyet sisteminin işletmeye sağlayacağı faydaları sıralayacak olursak ;

-          Maliyet hesaplamaları hızlı ve gecikmeden yapılır ki, bu günümüzde muhasebe raporlarının gecikmeden zamanında çıkarılması için çok önemlidir,

-          Üretim maliyet kalemlerinin yönetim tarafından etkili kontrol edilmesini ve maliyetlerde verimliliğin artırılmasını, maliyetlerin düşürülmesini sağlar.

Ancak maliyet standartlarının tespitinde özen ve itina gösterilmesi gerekmektedir. Aksi halde yapılacak analizlerde yönetimi yanıltıcı bilgiler ortaya çıkar, işletme çalışanları üzerinde gereksiz baskılar oluşur.

Standart Maliyetlerin Tespit Edilmesi

Üretim maliyeti, direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderlerinden oluştuğuna göre, üretilen ürünlerin standart maliyetleri de, söz konusu bu kalemler için belirlenecek standart tutarların toplamından meydana gelecektir.

Yazımı burada bitiriyorum, ikinci bölümde standart maliyet sistemi ile maliyet hesaplamayı anlatmaya çalışacağım.

VOLKAN KARA

S. M. Mali Müşavir