Standart Maliyet Sisteminde Sapmaların Analizi – 1

16 Ağustos 2011 by

Standart Maliyet Sisteminde Sapmaların Analizi – 1

Standart Maliyet Sisteminde Sapmaların Analizi

Standart maliyet sistemini iki bölümlük yazı ile incelemiştik.

Birinci bölümde, işletme fiili üretim maliyetlerinin olması gereken değerlere yaklaştırmak için mutlaka sapmaların analiz edilmesi gerektiğinden bahsetmiştim.

Yine iki bölümlük bir yazı ile maliyet muhasebesi açısından standart maliyet sisteminde sapmaların analizi konusunu incelemeye çalışacağım.

Sapmalar analiz edilerek yorumlanmalı ve gerekli iyileştirme çalışmaları yapılarak fiili üretim maliyetleri istenen ve bilimsel olarak tespit edilen standart maliyetlere getirilmeye çalışılmalıdır.

Böylece standart maliyet sistemi, üretim maliyetinin iyileştirilmesi, verimliliğin artırılması için yönetim tarafından bir iyileştirme aracı olarak kullanılabilecektir.

Düşünceme göre, muhasebede standart maliyet sisteminden amaçlanan fayda bu olmalıdır.

Tabii burada şu çok önemli, tespit edilen maliyet standartları tahmini değil, piyasa şartlarına ve işletme şartlarına göre olması gereken maliyetler olarak tespit edilmesi gerekmektedir.  Aksi halde beklenen fayda sağlanamayacak ve hatta çalışanlar üzerinde olmaması gereken baskılar oluşacaktır.

Standart maliyet ile fiilen gerçekleşen üretim maliyetleri  arasındaki sapmalar üç ana maliyet kaleminde oluşacaktır.

Bunlar ;

- Direkt ilk madde ve malzeme sapmaları,

- Direkt işçilik giderlerinde oluşan sapmalar,

- Genel üretim giderlerinde meydana gelen sapmalardır.

Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderlerinde Sapmalar

Bu sapma, fiilen gerçekleşen ve üretim işletmelerinde çok önemli ve ağırlıklı bir maliyet kalemi olan malzeme giderlerinin belirlenen standart malzeme maliyetine göre farklı olmasıyla ortaya çıkmaktadır.

Malzeme giderlerinin iki unsuru bulunmaktadır. Birincisi kullanılan malzemenin miktarı, diğeri ise kullanılan malzemenin fiyatıdır.

Standart maliyet Standart Maliyet Sisteminde Sapmaların Analizi   1

Direkt ilk madde ve malzeme standardı ve sapma analizi

Dolayısıyla sapma, miktar sapması veya fiyat sapması şeklinde tezahür edecektir.

Miktar Sapması

Miktar sapması üretimde kullanılan malzemenin miktarının, standart olarak tespit edilen kullanım miktarına göre farklı olmasıdır.

Miktar sapmasının formülü şöyle ;

Miktar Sapması = (Kullanılan fiili miktar – Standart miktar) * Standart fiyat

Hesaplanan sapma tutarı (-) değerde ise belirlenen standarttan daha az kullanım, (+) değerde ise belirlenen standarttan fazla kullanım ortaya çıkacaktır.

Fark (+) ise bu fazla miktarda malzeme kullanımın sebepleri araştırılacak. Fazla kullanımın nedenleri olarak üretim hataları, malzeme kalitesizliği, standart hataları ve benzeri gibi birçok sebepler olabilir. Yönetim, gerekli analizler ile iyileştirme faaliyetleri içine girecektir.

Farkın (-) olması ilk bakışta daha az miktarda malzeme kullanımı (yani pozitif) gibi gözükse de bunun nedenleri araştırılmalıdır, standardın fazla tespit edilmesinden kaynaklanıyor ise standart düzeltme yoluna gidilmelidir.

Fiyat Sapması

Fiyat sapması, kolayca anlaşılacağı gibi satın alma fiyatlarının belirlenen standart fiyatlardan farklı olmasıdır.

Fiyat sapmasının formülü şöyle ;

Fiyat Sapması = (Fiili fiyat –  Standart fiyat) * Kullanılan Fiili Miktar

Hesaplanan sapma tutarı (-) değerde ise fiili fiyat belirlenen standart fiyattan daha az olmasından kaynaklanacaktır, dolayısıyla maliyetler daha az bir tutarla gerçekleşiyor demektir.

Sapma tutarı (+) ise, fiili fiyat belirlenen standart fiyattan yüksek demektir.

Fiili fiyatın yüksek olmasının nedenleri araştırılarak iyileştirme çalışmaları yapılması gerekmekte. Piyasada fiyat artışlarının olması, standart fiyatlar belirlenirken iyi bir çalışma yapılmamış olması ve benzeri gibi nedenler  araştırılmalıdır.

Direkt İşçilik Giderlerinde Sapmalar

Direkt işçilik standardı bildiğimiz gibi süre ve ücret standartlarından oluşmaktadır.

Bu sapma, standart olarak belirlenen saat ücretinin fiili saat ücretinden farklı olması ve üretim için harcanan işçilik zamanının belirlenen standart zamandan farklı olmasından kaynaklanmaktadır.

Ücret Sapması

Bir direkt işçilik saati için fiilen ödenen ücretin, standart olarak belirlenen saat ücretinden farklı olması halinde ücrette sapma meydana gelecektir.

Ücret sapması formülü şöyle ;

Ücret Sapması = (Fiili ücret – Standart ücret) * Çalışılan fiili direkt işçilik süresi

Bir saatlik ücret sapmasının fiilen çalışılan direkt işçilik süresiyle çarpımı toplam ücret sapmasını verecektir.

Burada fiili ücret standart ücrete göre düşükse  (+) pozitif sapma, fazla ise (-) negatif sapma var demektir.

Bu hesaplamayı gider yerleri bazında, toplam direkt işçilik saati ve toplam direkt işçilik ücreti üzerinden yapmak mümkün.

Örnekleyecek olursak ;

A gider yerinde belirli bir üretim miktarı için fiilen toplam 20.000 direkt işçilik saati çalışıldığını ve toplam 200.000 TL. direkt işçilik ücreti ödendiğini kabul edelim. Yine önceden A gider yeri için 8 TL. standart direkt işçilik saat ücreti tespit edildiğini varsayalım.

Bu durumda A gider yeri ücret sapmasını şöyle hesaplayabiliriz ;

200.000 TL / 20.000 Direkt işçilik süresi = 10 TL. Fiili direkt işçilik saat ücreti

Ücret sapması formülüne göre sapma :

(10 – 8 )  * 20.000 fiili direkt işçilik süresi = 40.000 TL.

Fiili direkt işçilik saat ücreti 2 TL. (10 – 8 = 2 TL) yüksek olduğuna göre sapma negatif olarak çıkmaktadır.

Sapma nedenlerinin araştırılmasıyla gerekli iyileştirme çalışmaları yapılmalıdır.

-          Standardın hatalı tespit edilmesi,

-          Gider yerinde üretim aksaklıkları nedeniyle plânlanandan daha fazla çalışma yapılarak zamlı fazla mesai ücreti ödenmesi,

-          Gider yerinde plânlanandan daha yüksek ücretli işçilerin çalıştırılması,

gibi nedenler ücret sapmasını doğurmuş olabilir.

Süre Sapması

Yapılan üretim için belirlenen standart direkt işçilik süresinden farklı fiili direkt işçilik süresi harcanması ile ortaya çıkmaktadır.

Süre sapmasının formülü şöyle ;

Süre Sapması = (Fiili süre – Standart süre) * Standart olarak belirlenen ücret

Burada fiili sürenin standart süreden fazla olması halinde sapma negatif, az olması halinde pozitif olacaktır.

Örnek hesaplamayı şöyle yapabiliriz ;

A gider yerinde fiili olarak belirli bir üretim miktarı için 20.000 direkt işçilik saatinin harcandığını, daha öncedende bu üretim miktarı için 19.000 standart direkt işçilik saati ve 2.5 TL. standart direkt işçilik saat ücreti hesaplanmış olduğunu varsayalım.

Bu verilerle süre sapmasını şöyle hesaplayabiliriz ;

(20.000 – 19.000) * 2,5 TL. standart ücret  = 2.500 TL.

2.500 TL sapma, fiili sürenin standart süreden fazla olması nedeniyle negatif sapmadır.

Sapma nedeni olarak ;

-          Hatalı standart tespit edilmiş olması,

-          Hatalı üretim nedeniyle ayni üretim için fazladan direkt işçilik saati harcanmış olması,

-          İşçilerin tecrübesiz olması nedeniyle ayni üretim için plânlanandan daha fazla direkt işçilik saati harcanmış olması,

gibi nedenler sayılabilir, araştırılması ve iyileştirici tedbirler alınması gerekir.

Standart maliyet sisteminde sapmaların analizi ile ilgili yazının birinci bölümünü burada bitirmiş oldum. İkinci bölümde genel üretim giderlerindeki sapmaların analizini değerlendirmeye çalışacağım.

VOLKAN KARA

S. M. Mali Müşavir

Volkan Kara Standart Maliyet Sisteminde Sapmaların Analizi   1

Volkan Kara

Giresun'da doğdu. İlk ve orta öğrenimini burada tamamladı. Yüksek öğrenimi İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi'nde yaptı, yine Akademi'ye bağlı Muhasebe Enstitüsü'nde "Lisansüstü Muhasebe Uzmanlığı" eğitimi aldı. 25 yıldan fazla sanayii şirketlerinde Muhasebe ve Mali İşler Yöneticiliği yaptı. Çeşitli eğitim sertifikaları yanında, mesleğinin gerektirdiği S. M. Mali Müşavir ruhsatı bulunmaktadır.

More Posts


Şimdi üye olun!

Ücretsiz e-kitabınızı alın...  Name: Email: 40 subscribers Bilgilerinizin güvenliğine saygılıyız. Email Marketingby GetResponse

Related Posts

Share This

Bir Yorum Yapın

E-posta hesabınız yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Şu HTML etiketlerini ve özelliklerini kullanabilirsiniz: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>


Şimdi üye olun!

Ücretsiz e-kitabınızı alın...  Name: Email: 40 subscribers Bilgilerinizin güvenliğine saygılıyız. Email Marketingby GetResponse
Önceki yazıyı okuyun:
Üretim maliyetleri standartları
Standart Maliyet Sistemi-2

Muhasebe Açısından S...

Kapat