Üretim Giderlerinin Doğrudan Gider Yazılması

24 Haziran 2012 by Volkan Kara

Çalışılmayan Kısım Üretim Giderleri

Üretim işletmelerinde bazı özel durumlarda üretim giderlerini doğrudan gider yazabilmek mümkündür.

Tek Düzen Hesap Planı?na baktığımızda “680.Çalışılmayan Kısım Gider ve Zararları” hesabını göreceğiz.

İşte bu hesaba, karakteristik olarak bir üretim gideri olmasına rağmen, yani maliyet dönemi içinde üretim faaliyetiyle ilgili olmasına rağmen çalışılmayan döneme ve çalışılmayan kısımlara ait giderleri kaydedebiliriz.

Bu hesaba alınan giderler dönem sonlarında doğrudan “690.Dönem Kârı veya Zararı” aktarılacaktır.

Üretim Maliyeti

Konunun, neden özellik taşıdığını ortaya koymak için önce kısaca üretim maliyetinin muhasebeleştirilmesinden bahsetmek istiyorum.

Her muhasebecinin bildiği gibi üretimi yapılan ürünler maliyet bedeli ile değerlenir.

Vergi Usul Kanunu 275 nci maddesi de ürün maliyetlerinin belirlenmesinin esaslarını göstermektedir.

Bu maddeye göre, imal edilen emtianın maliyet bedeli şu giderlerden oluşur ;

1. Üretimi yapılan emtianın meydana getirilmesinde sarf olunan ham madde ve malzemeler,
2. Üretimi yapılan emtiaya isabet eden işçilik,
3. Genel üretim giderlerinden üretilen emtiaya düşen pay (bu payın emtianın maliyetine verilmesi ihtiyaridir).
4. Ambalajlı olarak piyasaya verilmesi zaruri olan emtialarda, ambalaj malzemesi.

Dikkat ettiyseniz yukarıdaki gider kalemlerini sayarken üretimi yapılan emtia diyorum, çünkü bu giderlerin ürünün üretimi sırasında ürünün bünyesine girmesi ya da üretim sırasında gerçekleşiyor olması gerekiyor.

Yani giderlerin üretimle ilişkilendirilmesi gerekir.

Üretimi yapılan ürünlerin maliyeti ”151.Yarımamuller-Üretim” hesabında oluşturulur.

Üretimi tamamlanan ve satışa hazır olan ürünlerin maliyeti bu hesaba alacak “152.Mamuller” hesabına borç verilerek aktarılır.

Üretim maliyetinin işleyişini “Muhasebede Üretim Hesabının İşleyişi” başlıklı ve 2 bölümden oluşan bir yazı dizisi ile anlatmaya çalıştım.

Birinci bölümü okumak isterseniz burayı tıklayın, yazının ikinci bölümünü okumak için ise lütfen burayı tıklayın.

Satışı yapılan ürünlerin maliyet tutarı “152.Mamuller” hesabına alacak “620.Satılan Mamuller Maliyeti” hesabına borç verilerek aktarılır ve dönem sonlarında 620 no.lu hesap “690. Dönem Kârı veya Zararı” hesabına devredilir.

Kısaca üretim maliyetinin oluşturulması, üretilen ürünün satılması halinde bu maliyetin giderleştirilmesi yani muhasebeleştirilmesi bu şekilde gerçekleşir.

Burada dikkatinizi çekmek istediğim bir nokta, şayet dönem sonlarında satılmamış ürün var ise bunların maliyeti bir stok hesabı olan “152.Mamuller” hesabında kalacaktır. Yani giderleştirilmemiş olarak bir bilanço hesabında stok olarak bekleyecektir.

Çalışılmayan Dönem ve Kısım Giderleri

Peki, üretim faaliyetinin durmasına rağmen oluşmaya devam eden bazı giderler nasıl muhasebeleştirilecek?

Çünkü bazı giderler var ki, bunlar üretim faaliyeti dursa da oluşur, mesela üretimin yapıldığı fabrikanın, makine ve teçhizatlarının amortismanı, mesela üretim yapılmadığı halde ödenmeye devam eden işçilik giderleri gibi.

Yahut üretim yapılan bina kiralık ise ödenen fabrika kira giderleri, üretim için kullanılan fabrika ve makine-teçhizat için ödenen sabit sigorta primi ve diğer sabit üretim giderleri.

Bildiğimiz gibi üretim giderleri iki özelliğe göre sabit ve değişken üretim giderleri olarak sınıflandırılır.

Bir gider, üretimin azalıp çoğalmasına göre azalır ya da çoğalırsa değişken gider özelliğine sahiptir. Aksine gider, üretim faaliyeti ile doğrudan ilişkili olmadığı için üretimle paralel azalıp çoğalmıyorsa sabit giderdir.

Genelde sabit üretim giderleri çalışılmayan dönem ve kısım giderlerine dönüşür.

Ancak çalışılmayan döneme isabet eden işçilik giderleri de özünde değişken gider olmasına rağmen ödeniyorsa çalışılmayan dönem gideri olacaktır.

Çalışılmayan Dönem

Peki çalışılmayan dönem ve kısım giderleri diyoruz da çalışılmayan dönem nedir? Nasıl tayin edilir?

Çalışılmayan dönemi, işletme kendi üretim faaliyeti kapasitesini dikkate alarak belirlemesi gerekir.

Genelde ekonomik krizlerde talepler bıçak gibi kesilir, satışlar durur ve hatta işletmeler zorunlu tatile çıkar. Ya da malzeme temini mümkün olamaz duruma gelir (ekonomik kriz veya başka bir sebeple).

Veya çok önemli arızalar nedeniyle işletme faaliyetini belirli bir dönem durdurur.

Sözün kısası, işletmenin kontrol edemediği nedenlerle üretim faaliyetinin durduğu dönemler çalışılmayan dönem olarak belirlenir.

Çalışılmayan Dönem Giderlerinin Muhasebesi

Yukarıda da söylediğim gibi çalışılmayan döneme isabet eden giderler için “Tek Düzen Hesap Planı”ndaki “680.Çalışılmayan Kısım Gider ve Zararları” hesabını kullanmak gerekiyor.

Burada şunu da söylemek isterim, bu hesaba sadece üretim faaliyetinin durması halinde ortaya çıkan çalışılmayan dönem giderleri alınmalı.

İşletmenin normal kapasitesinin altında çalışması ile oluşan boş kapasiteye isabet eden giderler bu hesaba değil, dağıtılamayan üretim giderleri olarak satışların maliyetine alınmalı.

Türkiye Muhasebe Standartları?nda stoklarla ilgili “TMS 2 Stoklar” standardı 13 ve 38 nci maddelerine baktığımızda da bunu görmekteyiz.

Buraya TMS 2 Stokların 13 ve 38 nci maddesinin ilgili cümlelerini aynen alıyorum;

Evet bu şekilde bazı özel durumlarda, bazı giderleri doğrudan gider yazmak mümkün.

Başka bir yazıda buluşmak üzere muhasebeci arkadaşlarıma hoşcakalın diyorum.

VOLKAN KARA

S. M. Mali Müşavir