Muhasebede Pareto Analizi

06 Ocak 2013 by Volkan Kara

Muhasebede Pareto Analizinin Kullanılması

Pareto Analizi Nedir?

Pareto analizi, adını 1894 yılında Lozan üniversitesinde ekonomi dersleri vermeye başlayan İtalyan iktisatçı ve sosyolog Vilfredo Pareto’dan almıştır.

Vilfredo Pareto, sosyo-ekonomik sorunlara matematik analiz metotlarını uygulamış. Maliyetler, üretim ve değer teorilerine yeni yaklaşımlar getirmiş, zaman ve mekana bağlı olmaksızın ülkelerde gelir dağılımını gösteren eğrilerin üst kademelerindeki eğiminin hep aynı kaldığını gösteren Pareto Kanununu tanımlamıştır.(1)

Pareto analizinde, bir problemin nedenleri önem derecelerine göre sıralanır. Sonra problemin çözümü için önemli nedenlere odaklanarak çözüm bulmaya çalışılır.

Böylece sıralamadaki daha az önemli nedenler ile vakit kaybetmeyerek önemli nedenler üzerinde çözüm aranır.

Pareto prensibi, 80/20 kuralı olarak da bilinmektedir. Pareto, bu kuralı İtalya milli gelirinin % 80?lik kısmına nüfusun % 20 ‘sinin sahip olduğunu, bir başka deyişle milli gelirin % 80′ninin nüfusun % 20′si tarafından paylaşıldığını belirleyerek ortaya koymuştur.(2)

Yani bu kurala göre bir problemin % 80′lik kısmını, problemin nedenlerinin % 20′si tarafından oluşturulmaktadır.

İşletme Giderlerinin Analizinde Pareto Prensibi Kullanılabilir mi?

Giderlerinin analizinde pareto analizi kullanılabilir.

İşletmelerde genellikle yıl sonlarında, girecekleri faaliyet yılı için bütçeler yapılır.

İşletme yöneticileri bu bütçeler ile yeni yılda satışlarının, üretimlerinin, giderlerinin, yatırımlarının, personel sayılarının, gelirlerinin, kârlılıklarının ne olacağını tahmin etmeye çalışır ve faaliyetleri ile ilgili stratejik kararlar verirler.

Yapılan bütçeler ile faaliyet yılında ne kadar gider yapacaklarını ve bunların neler olduğunu görebilirler. İşletme verimliliğini, kârlılığını artırmak için bu giderlerde nasıl iyileştirme, tasarruf yapabileceklerini düşünürler.

Ekonomik kriz dönemlerinde işletmelerde ilk yapılacak giderleri azaltmak, tasarrufa gitmek her yöneticinin düşündüğü çarelerden biri olarak görülür.

İşte burada muhasebeye, özellikle yönetim muhasebesine önemli görev düştüğünü düşünüyorum.

Yönetim muhasebesi bütçelenmiş giderleri veya fiilen oluşmuş giderleri, pareto analizi prensiplerine uygun olarak listeleyerek azaltılması ya da tasarruf yapılması gereken giderleri belirleyebilir.

İşletmelerde, özellikle üretim yapanlarda, her ana gider kalemleri altında gider çeşitlerinin önemli sayılarda (örnek verecek olursak her ana gider sınıfı altında 50-60 kalem) olduğunu muhasebeci olarak düşünürsek bu işin çok da kolay olmadığını düşünüyorum.

Pareto Analizi İle Giderlerin Analizi ve Tasarruf Edilecek Giderlerin Belirlenmesi

Biliyorsunuz üretim işletmelerinde giderler, direkt ilk madde ve malzeme dışında şöyle sıralanır ;

Tek düzen hesap planı7/A seçeneğine göre giderler;

-          Direkt işçilik giderleri,

-          Genel Üretim giderleri,

-         Araştırma ve geliştirme giderleri,

-         Pazarlama satış ve dağıtım giderleri,

-         Genel yönetim giderleri,

-           Finansman giderleri?nden oluşmaktadır.

Bu ana gider kalemleri altında 50-60 gider çeşiti kalemi olduğunu (bu rakam işletmenin gider çeşitlerini takip etme arzusuna göre değişebilir) düşündüğümüzde bunların pareto analizi yapabilecek şekle getirilmesi önemli çalışma gerektirecektir.

Ancak günümüzde çok gelişmiş muhasebe bilgisayar programlarının kullanılması, işletme muhasebe hesap planı kodlamasının analiz amacına hizmet edecek şekilde yapılması bu çalışmayı kolaylaştıracaktır.

Pareto analizi ile işletmenin tüm giderlerinin iyileştirilmesi gibi zorlu bir uğraş yerine, giderlerin % 70-80′ni oluşturan çok daha az sayıdaki giderlerin iyileştirilmesine odaklanmanın daha doğru olacağını düşünüyorum.

Bunu aşağıdaki örnekle açıklamaya çalışacağım.

Pareto İle Gider Analizi

İşletmenin ilk madde ve malzeme hariç yukarıda saydığım ana gider kalemleri altında gider çeşitlerinin tutarları ve toplam içinde oranları olarak şöyle dağılım gösterdiğini farzedelim ;

 

?.. YILI GİDERLER
GİDERLER	Direkt İşçilik720	Genel      Üretim Gider.730	AR – GE Gider.750	Pazar.   Satış       ve    Dağ.Gid.760	Genel Yönetim Gider.770	Finans.     Gider.780	Toplam Giderler	Toplam İçinde Oranı   %
Direkt İşçilik Ve Ekleri	0						1.500.000	15.63
Endirekt İşçilik ve Ekleri		0	0	0	0		75.000	0.78
Memur Ücretleri ve Ekleri		0	0	0	0		400.000	4.17
İşyerinde Verilen Yemek		0	0	0	0		9.000	0.09
Giyecek, Korunma, Sağlık Gid.		0	0	0	0		90.000	0.94
Personel Taşıma Giderleri		0	0	0	0		30.000	0.31
Sosyal Yardımlar		0	0	0	0		1.500	0.02
İhbar ve Kıdem Tazminatları		0	0	0	0		10.000	0.10
Eğitim Giderleri		0	0	0	0		2.000	0.02
Endirekt Malzeme Giderleri		0	0	0	0		100.000	1.04
Gider Kaydedilen Sabit Kıymetler		0	0	0	0		10.000	0.10
Tamir, Bakım Giderleri		0	0	0	0		15.000	0.16
Kırtasiye ve Matbuat Giderleri		0	0	0	0		10.000	0.10
Abone ve Neşriyat Giderleri		0	0	0	0		5.000	0.05
Elektrik Giderleri		0	0	0	0		2.000.000	20.83
Doğalgaz Giderleri		0	0	0	0		1.500.000	15.63
Su Giderleri		0	0	0	0		1.000.000	10.42
Haberleşme Giderleri		0	0	0	0		50.000	0.52
Kargo Giderleri		0	0	0	0		5.000	0.05
Nakliye, Hammaliye Giderleri		0		0			150.000	1.56
Seyahat Giderleri		0	0	0	0		250.000	2.60
Şehiriçi Yol Giderleri		0	0	0	0		25.000	0.26
Temsil ve Ağırlama Giderleri		0	0	0	0		50.000	0.52
Kira Giderleri		0		0	0		5.000	0.05
TSE ve Standart Giderleri		0					1.500	0.02
Diğer Genel Giderler		0	0	0	0		10.000	0.10
Etüd ve Proje Giderleri			0				250.000	2.60
Ambalaj Giderleri				0			350.000	3.65
Satış Komisyonları				0			500.000	5.21
Reklam ve İlan Giderleri				0	0		100.000	1.04
Sigorta Giderleri					0		30.000	0.31
İhracat Giderleri				0			50.000	0.52
Promosyon Giderleri				0			75.000	0.78
Fuar ve Tanıtım Giderleri				0			150.000	1.56
Şirket Araçları Benzin Giderleri		0	0	0	0		100.000	1.04
Şirket Araçları Tamir Bakım Gid.		0	0	0	0		30.000	0.31
Garanti Kaps. Yedek Parça Gid.				0			50.000	0.52
Garanti Kaps. İşçilik Giderleri				0			100.000	1.04
Bayi ve Servis Toplantı Giderleri				0			75.000	0.78
Satış Araştırma ve Geliştirme Gid.				0			25.000	0.26
Aidatlar					0		5.000	0.05
Gecikme Zamları ve Para Cezaları					0		7.500	0.08
Mahkeme ve Noter Giderleri					0		2.500	0.03
Müşavirlik Giderleri			0	0	0		20.000	0.21
Bilgi İşlem Giderleri					0		50.000	0.52
Emlak Vergisi					0		5.000	0.05
Damga Vergisi					0		2.000	0.02
Motorlu Taşıtlar Vergisi					0		5.000	0.05
Diğer Vergi Resim ve Harçlar					0		1.000	0.01
Bağış ve Yardımlar					0		2.000	0.02
Kıs. Vad. TL Kredisi Faiz Gid.						0	150.000	1.56
Kıs. Vad. Döviz Kredisi Faiz Gid.						0	75.000	0.78
Uz. Vad. TL Kredisi Faiz Gid.						0	50.000	0.52
Uz. Vad. Döviz Kredisi Faiz Gid.						0	25.000	0.26
Banka Komisyonları						0	5.000	0.05
Vade Farkı Giderleri						0	6.000	0.06
Toplam Giderler	0	0	0	0	0	0	9.600.000	100
Amortismanlar		0	0	0	0		1.000.000
Amortisman Dahil Toplam Gid.	0	0	0	0	0	0	10.600.000	100

 

Yukarıdaki tabloda amortismanların yatırımlar neticesinde oluşan sabit bir gider olduğunu düşünerek toplam giderler dışında gösterdiğim dikkate alınmalı.

Şimdi bu giderleri pareto prensiplerine göre toplam içindeki payının en büyükten en küçüğüne göre sıralayalım ;

?.. YILI GİDERLER
GİDERLER	Toplam Giderler	Toplam İçindeki Oranı %	Kümülatif Oran %
Elektrik Giderleri	2.000.000	20.83	20.83
Direkt İşçilik Ve Ekleri	1.500.000	15.63	36.46
Doğalgaz Giderleri	1.500.000	15.63	52.08
Su Giderleri	1.000.000	10.42	62.50
Satış Komisyonları	500.000	5.21	67.71
Memur Ücretleri ve Ekleri	400.000	4.17	71.88
Ambalaj Giderleri	350.000	3.65	75.52
Seyahat Giderleri	250.000	2.60	78.13
Etüd ve Proje Giderleri	250.000	2.60	80.73
Nakliye, Hammaliye  Giderleri	150.000	1.56	82.29
Fuar ve Tanıtım Giderleri	150.000	1.56	83.85
Kısa Vadeli TL Kredisi Faiz Giderleri	150.000	1.56	85.42
Endirekt Malzeme Giderleri	100.000	1.04	86.46
Reklam ve İlan Giderleri	100.000	1.04	87.50
Şirket Araçları Benzin Giderleri	100.000	1.04	88.54
Garanti Kapsamında İşçilik Giderleri	100.000	1.04	89.58
Giyecek, Korunma, Sağlık Giderleri	90.000	0.94	90.52
Endirekt İşçilik ve Ekleri	75.000	0.78	91.30
Promosyon Giderleri	75.000	0.78	92.08
Bayi ve Servis Toplantı Giderleri	75.000	0.78	92.86
Kısa Vadeli Döviz Kredisi Faiz Giderleri	75.000	0.78	93.65
Haberleşme Giderleri	50.000	0.52	94.17
Temsil ve Ağırlama Giderleri	50.000	0.52	94.69
İhracat Giderleri	50.000	0.52	95.21
Garanti Kapsamında Yedek Parça Giderleri	50.000	0.52	95.73
Bilgi İşlem Giderleri	50.000	0.52	96.25
Uzun Vadeli TL Kredisi Faiz Giderleri	50.000	0.52	96.77
Personel Taşıma Giderleri	30.000	0.31	97.08
Sigorta Giderleri	30.000	0.31	97.40
Şirket Araçları Tamir Bakım Giderleri	30.000	0.31	97.71
Şehiriçi Yol Giderleri	25.000	0.26	97.97
Satış Araştırma ve Geliştirme Giderleri	25.000	0.26	98.23
Uzun Vadeli Döviz Kredisi Faiz Giderleri	25.000	0.26	98.49
Müşavirlik Giderleri	20.000	0.21	98.70
Tamir, Bakım Giderleri	15.000	0.16	98.85
İhbar ve Kıdem Tazminatları	10.000	0.10	98.96
Gider Kaydedilen Sabit Kıymetler	10.000	0.10	99.06
Kırtasiye ve Matbuat Giderleri	10.000	0.10	99.17
Diğer Genel Giderler	10.000	0.10	99.27
İşyerinde Verilen Yemek	9.000	0.09	99.36
Gecikme Zamları ve Para Cezaları	7.500	0.08	99.44
Vade Farkı Giderleri	6.000	0.06	99.51
Abone ve Neşriyat Giderleri	5.000	0.05	99.56
Kargo Giderleri	5.000	0.05	99.61
Kira Giderleri	5.000	0.05	99.66
Aidatlar	5.000	0.05	99.71
Emlak Vergisi	5.000	0.05	99.77
Motorlu Taşıtlar Vergisi	5.000	0.05	99.82
Banka Komisyonları	5.000	0.05	99.87
Mahkeme ve Noter Giderleri	2.500	0.03	99.90
Eğitim Giderleri	2.000	0.02	99.92
Damga Vergisi	2.000	0.02	99.94
Bağış ve Yardımlar	2.000	0.02	99.96
Sosyal Yardımlar	1.500	0.02	99.97
TSE ve Standart Giderleri	1.500	0.02	99.99
Diğer Vergi Resim ve Harçlar	1.000	0.01	100.00
Toplam Giderler	9.600.000	100
Amortismanlar	1.000.000
Amortisman Dahil Toplam Giderler	10.600.000	100	0

 

Yukarıdaki tabloya baktığımızda işletme giderlerinin % 80′nini 56 adet gider çeşiti içinde sadece 9 kalem giderin oluşturduğunu göreceksiniz.

İşte bu tabloya göre 56 kalem gider çeşitinin iyileştirilmesi ile uğraşmak yerine 9 kalem gider çeşitine odaklanarak onları iyileştirmeye çalışmak çok daha verimli olacaktır.

Ben Pareto analizinin giderlerin iyileştirilmesinde bu şekilde kullanılabileceğini düşünüyorum.

Başka bir yazıda görüşmek üzere muhasebeci arkadaşlarıma hoşçakalın diyorum.

VOLKAN KARA

S. M. Mali Müşavir

Kaynak :

(1)    : Vikipedi, özgür ansiklopedi Vilfredo Pareto maddesi

(2)    : Kalite Maliyetleri Muhasebesi ve İstatiksel Analizi Yazarlar : Barış Sipahi-Hakan Yıldırım Türkmen Kitabevi