Muhasebeci Bakışıyla Karşılıklar -1

28 Kasım 2011 by Volkan Kara

Karşılıklar

Bu yazı dizisinde karşılıkları bir muhasebeci gözüyle incelemeye çalışacağım.

Önce karşılık kavramını genel olarak,  sonra 1 sıra no.lu “Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği“ yönünden, daha sonra Vergi Usul Kanunu açısından, yazı dizisinin sonunda ise Muhasebe Standartları?na göre karşılıkları incelemeye çalışacağım.

Karşılık Kavramı

İşletmenin iktisadi kıymetlerinde bir zarar doğurması ya da değer azalışı ihtimali olan bir takım riskler için ayrılan fonlar, muhasebe literatüründe karşılıklar olarak tarif edilmektedir.

Bu değer azalışı veya muhtemel zarar işletme iktisadi varlıklarında meydana gelirken, kesin tutarı da bilinememekte.

İşte bu gerçekleşmesi muhtemel olan riskleri karşılamak amacıyla, karşılıkların ayrılması gerekmektedir.

Mali tabloların gerçeği yansıtması için, maliyetlerin ve dolayısıyla dönem kârının doğru, gerçekçi hesaplanması ve varlıklar ile borçların mali tablolarda gerçek (olması gereken) değerleriyle gösterilmesi gerektiğini söylemek yanlış olmayacaktır.

Mali tabloların gerçeği yansıtması açısından bakıldığında da muhasebeciler için karşılıklar önemli bir uygulama olarak görülmekte.

1 sıra no.lu “Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği (MSUGT)“nde  gösterilen ve muhasebe temel kavramlarının 10.su olan “İhtiyatlılık Kavramı”nda karşılıklar ifadesini bulmaktadır.

İhtiyatlılık Kavramı ve Karşılıklar

Yukarıda bahsettiğim, muhasebe temel kavramlarından biri olan “İhtiyatlılık Kavramı”nı MSUGT’nden aynen almak istiyorum.

“10. İhtiyatlılık Kavramı

Bu kavram, muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve işletmenin karşılaşabileceği risklerin gözönüne alınması gereğini ifade eder. Bu kavramın sonucu olarak, işletmeler, muhtemel giderleri ve zararları için karşılık ayırırlar, muhtemel gelir ve kârlar için ise gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe işlemi yapmazlar. Ancak bu kavram gizli yedekler veya gereğinden fazla karşılıklar ayrılmasına gerekçe oluşturamaz.”

1 sıra no.lu MSUGT’nden devam edecek olursak, tebliğin “Bilanço İlkeleri“ bölümünde varlıklara ilişkin ilkelere baktığımızda, 3.maddede karşılıkların ayrılmasının zorunlu olduğunu görüyoruz.

Bilanço varlıklarının, bilanço tarihinde gerçeğe uygun değerleriyle gösterilmesi, bunun içinde değer düşüklükleri için karşılık ayrılması bir zorunluluk.

Dönen varlıklar içinde bulunan, menkul kıymetler, alacaklar, stoklar ile diğer dönen varlıklardaki ilgili kalemler için değerleme yapılarak karşılıkların ayrılması gerekiyor.

Yine bu kuralın duran varlıklar grubunda yer alan, alacaklar, bağlı menkul kıymetler, iştirakler, bağlı ortaklıklar ve diğer duran varlıklardaki ilgili kalemler de de uygulanması gerekmekte.

Özetle söylemek gerekirse, bilançonun aktifindeki varlıklarda meydana gelen değer kayıpları ve olası giderler, zararlar için karşılık ayrılması, 1 sıra no.lu MSUGT?ne göre bir zorunluluk.

Ancak yukarıda ihtiyatlılık kavramının açıklamasında da belirtildiği gibi, bu kavram gerekçe olarak kullanılarak olması gerekenden fazla karşılık ayrılması mümkün değildir.

Yani işletme kârı, olması gerekenden fazla gider karşılığı ayırarak düşürülemez .

TDHP’nde 2 Tür Karşılık Var

Tekdüzen Hesap Planı (TDHP)?na göre iki çeşit karşılık ayrılabileceği görülmekte.

Biri aktif varlıklarda meydana gelen değer kayıpları için, diğeri ise muhtemelen gerçekleşecek gider ve zararlar için ayrılan karşılıklar.

Yani iki tür karşılık ayrılabilmekte ;

1. Aktif varlıklarda meydana gelen değer azalışı için ayrılan karşılıklar.
2. Borç ve gider karşılıkları.

Tekdüzen Hesap Planı (TDHP)’na baktığımızda değer azalışı karşılıkları ile borç ve gider karşılıkları için kullanılacak hesapları da görmekteyiz.

Aktif varlıklardaki değer azalışlarının kaydedileceği hesaplar kodlarıyla birlikte şunlar ;

119 Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)

129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-)

139 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-)

158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)

199 Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı (-)

229 Şüpheli Alacaklar Karşılığı (-)

239 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-)

241 Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)

244 İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)

247 Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)

249 Diğer Mali Duran Varlıklar Karşılığı (-)

298 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)

Borç ve Gider Karşılıkları için TDHP?da kullanılacak hesaplar da kodlarıyla şöyle ;

370 Dönem Karı Vergi Ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları

372 Kıdem Tazminatı Karşılığı

373 Maliyet Giderleri Karşılığı

379 Diğer Borç Ve Gider Karşılıkları

472 Kıdem Tazminatı Karşılığı

479 Diğer Borç ve Gider Karşılıkları

Bu yazıyı burada bitiriyorum, çünkü uzun yazılar her zaman okuyucuyu sıkmakta ve dikkatini dağıtmakta.

Bu yazının devamı olacak yazılarda, yukarıdaki hesapları ilgilendiren gider karşılıkları ve değer azalışlarına Tekdüzen Hesap Planı, Vergi Usul Kanunu ve Türkiye Muhasebe Standartları açısından bakmaya çalışacağım.

Genç muhasebeci arkadaşlarımın ilgiyle takip edeceklerini umuyorum.

VOLKAN KARA

S. M. Mali Müşavir