Şüpheli Alacak Karşılığı Uygulaması-2

09 Eylül 2012 by Volkan Kara

Şüpheli Alacak Ticari Kazançla İlgili Olmalı

Yazının birinci bölümünde şüpheli alacağın nasıl doğduğunu, Vergi Usul Kanunu 323 ncü maddesine göre hangi şartlarla karşılık ayrılabileceğini anlatmaya çalıştım.

Bu bölümde ise, şüpheli alacağın ticari kazançla ilgili olması gerekliliğini, karşılık ayırabilecek mükellefleri ve şüpheli alacak ile ayrılacak karşılığın muhasebe kayıtlarında gösterilmesi konularını incelemeye çalışacağım.

Konuyu bir bütün olarak algılayabilmek için bu yazıdan önce birinci bölümü hızlıca göz gezdirmenizi öneririm.

Birinci bölümü okumak için lütfen burayı tıklayın…

Şüpheli hale gelen alacağın ticari kazancın bir unsuru olması, ticari kazanç ile illiyet bağı bir başka deyişe nedensellik bağı olmalıdır.

Alacağın işletmenin kazanç elde etme faaliyetlerinden doğan bir alacak olması gerekiyor, yoksa işletme sahibinin hatırı için verilen bir borcun tahsil edilememesi durumunda doğan alacak için şüpheli alacak muhasebe kaydı oluşturulamaz.

Yine alacak vadesinde tahsil edilememiş olması nedeniyle, dava ve icra safhasında olması veya protesto edilmiş olması ya da yazılı olarak birden fazla istenmiş olmasına rağmen tahsil edilememiş olan dava ve icra takibine değmeyecek küçük bir alacak olmalıdır.

Alacak için bir teminat söz konusu ise teminattan sonra arta kalan kısım için karşılık ayırmak söz konusu olacaktır.

Kısacası bir alacağın şüpheli alacağa dönüşerek karşılık ayrılabilmesi için teminatı olmaması gerekmektedir.

Şüpheli Alacak Karşılığını Hangi Mükellef Ayırabilir ?

Şüpheli alacaklar için karşılık ayırarak gider yazmak ancak bilanço esasına göre defter tutan ticari ve zirai kazanç sahibi mükellefler için söz konusudur.

Yani, işletme hesabına göre defter tutan mükellefler şüpheli alacak haline gelecek alacakları için karşılık ayıramaz, karşılık niteliğinde gider gösteremezler.

Hangi Alacağa Ait Olduğu Muhasebe Kayıtlarında Gösterilmeli

Vergi Usul Kanunu 32 ncü maddede belirtildiği üzere “Bu karşılığın hangi alacaklara ait olduğu karşılık hesabında gösterilir.”

Yani muhasebe kayıtlarında ayrılan karşılığın hangi alacağa ait olduğu gösterilmesi gerekiyor.

Bir başka ifadeyle söyleyecek olursak, toplu olarak ayrılan şüpheli alacak karşılığının muhasebe kaydı olarak gider yazılması mümkün değildir.

Çünkü sonradan tahsil edilen alacak için ayrılan karşılığın muhasebe kayıtlarında görülmesi ve o tutarın gelir hesaplarına aktarılması gerekir.

Alacağın Değerleme Günündeki Durumu

Burada çok önemli bir vurgulama yapmak istiyorum, karşılık ayırabilmek için alacağın değerleme gününde şüpheli alacak niteliğini taşıması gerekiyor.

Aksi halde, mesela yıl içinde şüpheli alacak durumunda iken yıl sonunda bir teminat alınması veya borcun vadesinin uzatılması ile değerleme günü itibariyle şüpheli alacak niteliğini kaybetmesi halinde karşılık ayrılamaz.

Şüpheli Alacakta Muhasebe Kayıtları

Şüpheli alacak ve karşılık ayırmak için Tek Düzen Hesap Planı’ndaki ;

- 128 Şüpheli Ticari Alacaklar,

- 129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı,

- 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar,

- 654 Karşılık Giderleri,

hesapları kullanılır.

Şimdi sırasıyla kayıtların nasıl yapılacağına bakalım ;

-          Alacağın şüpheli hale gelmesi durumunda ve değerleme gününde karşılık ayrılması :

1)      Yılın herhangi bir tarihinde alacak şüpheli hale gelmesi durumunda şöyle muhasebe kaydı yapılması gerekir :

——————————————– 00/00/2012————————————–

128 Şüpheli Ticari Alacaklar………………xxxx

 

………………………………………………………..101 Alınan Çekler……………..………xxxx

………………………………………………………..120 Alıcılar………………………………xxxx

………………………………………………………..121 Alacak Senetleri…………………xxxx

———————————————     /         —————————————–

Şüpheli hale gelen alacak çek, cari hesap ya da alacak senedi olmasına göre yukarıdaki gibi ilgili hesaba alacak verilerek şüpheli alacak hesabına aktarılır.

 

2)      Değerleme gününde (hesap dönemi son günü) alacak şüpheli niteliğini taşıyorsa :

———————————————–31/12/2012———————————————-

654 Karşılık Giderleri…………………………xxxx

……………………………………………………………129 Şüpheli Ticari Alacaklar karşılığı………xxxx

———————————————–      /    ——————————————————

Yukarıdaki gibi karşılık ayrılarak giderleştirilir.

     -   Önceki dönemlerde ayrılan şüpheli alacak karşılığı için sonraki hesap döneminde tahsilat yapılması halinde yapılacak muhasebe kaydı :

1) Tahsilatın yapılması halinde muhasebe kaydı :

—————————————– 05/01/2013———————————————-

100 Kasa………………………………xxxx

101 Alınan Çekler…….…………..xxxx

102 Bankalar……………….………xxxx

………………………………………………………….644 Konusu Kalmayan Karşılıklar……….xxxx

——————————————–    /     —————————————————–

Tahsilatın nakit, çek, bankaya ödeme şeklinde yapılması durumuna göre ilgili hesaba borç, karşılığında 654 no.lu hesaba alacak kaydedilerek gelir oluşturulur.

2)      Tahsilat sonrası şüpheli alacağın kayıtlardan çıkarılması için yapılacak muhasebe kaydı :

——————————————-05/01/2013——————————————–

129 Şüpheli Ticari Alacaklar karşılığı………xxxx

…………………………………………………………128 Şüpheli Ticari Alacaklar………………xxxx

——————————————–    /     ——————————————————

Yukarıdaki kayıt ile tahsil edilen şüpheli alacak muhasebe kayıtlarından çıkarılmış olur.

Bir başka yazıda buluşmak üzere muhasebeci arkadaşlarıma hoşçakalın diyorum…

VOLKAN KARA

S. M. Mali Müşavir